I dzień V Festiwalu Katolickiej Nauki Społecznej za nami

Mszą św. pod przewodnictwem bp. Piotra Jareckiego rozpoczął się w piątek (23.09) V Festiwal Katolickiej Nauki Społecznej organizowany przez „Civitas Christiana”. Wydarzenie objął patronatem honorowym Przewodniczący Episkopatu abp Stanisław Gądecki.

W kazaniu bp Piotr Jarecki nawiązał m.in. do beatyfikacji bł. kard. Stefana Wyszyńskiego, który zgłębiał katolicką naukę społeczną i ją upowszechniał, przytoczył jego słowa: „nie można dopuścić do tego, aby zapanowała zasada przemilczania. Za tą zasadą jest slogan, że katolicka nauka społeczna to piękne komunały, ogólniki i nic więcej”.

W nawiązaniu bp Jarecki dodał: – Życzę i modlę się, aby ta konferencja przeciwstawiła się tej tendencji, by przyczyniła się do upowszechniania tej dyscypliny i do przekonania jak najliczniejszej rzeszy ludzi, że zawiera ona wartości i zasady, których stosowanie zapewnia godny styl życia (…). Modlę się by środowiska katolicyzmu społecznego, zabierały odważny głos w sprawach dotyczących naszego życia społecznego, gospodarczego i politycznego, rzucając światło nauczania społecznego kościoła na te konkretne rzeczywistości, bez kompleksów i bez wchodzenia w układy ze sprawującymi władze, które to układy często zamykają nam usta.
Biskup podkreślił rolę kultury w budowaniu społeczeństwa i kształtowaniu dojrzałej osobowości. Zauważył, iż: „pilnie potrzebna jest tu wielka praca na forum wychowania i kultury, obejmująca przygotowanie konsumentów do odpowiedzialnego korzystania z prawa wyboru, kształtowanie głębokiego poczucia odpowiedzialności u producentów i przede wszystkim, u specjalistów w dziedzinie społecznego przekazu. Konieczna jest także interwencja władz publicznych (…). Najważniejsze jest dobrze uformowane sumienie człowieka, serce i umysł oraz środowiska tej formacji”.

Widzieć – Oceniać – Działać

Gospodarz festiwalu, Maciej Szepietowski – Prezes Zarządu Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”, zaprosił zgromadzonych do uczestnictwa w debatach eksperckich, warsztatach, uroczystej gali oraz spektaklu słowno-muzycznym przygotowanym z okazji 30-lecia wydania encykliki Centesimus annus. Podkreślił, że Festiwal jest przestrzenią spotkania ludzi różnych profesji, talentów, charyzmatów, którzy w ramach wydarzenia mają szansę wymiany myśli i doświadczeń. Przestrzeń festiwalowa ma służyć pokazaniu tego, że Katolicka Nauka Społeczna to nie puste definicje, ale coś żywego, naturalnego, co ma zastosowanie w rzeczywistości dnia codziennego.

Papież Franciszek w skierowanym liście do organizatorów i uczestników Festiwalu, podkreślił, że: „Nieodzowną staje się troska o merytoryczne przygotowanie i formację osób i różnych środowisk odpowiedzialnych za kwestie społeczne, by można wyjść poza teraźniejszość i spojrzeć w przyszłość, by przejść w działaniu od teorii do praktyki. Życzę Organizatorom i Uczestnikom V Festiwalu, by mierząc się w debacie z rzeczywistością świata, rozważając dążenia współczesności i zachodzące zmiany, potrafili wskazać walory nauki społecznej Kościoła i możliwości konkretnego wcielania jej w życie. Wszystkim, którzy w dniach Festiwalu podejmą wysiłek na rzecz poszukiwania wspólnego dobra i współtworzenia nowego ładu etyczno-społecznego w świetle zasad katolickiej nauki społecznej, z serca błogosławię.”

Obecny wśród uczestników apb Salvatore Pennacchio, nuncjusz Apostolski w Polsce – podkreślił ogromne znaczenie, jakie w popularyzowaniu katolickiej nauki społecznej niesie Festiwal.

Racja stanu czy racje klanów?

W tematykę pierwszej debaty uczestników wprowadził ks. prof. Piotr Mazurkiewicz, który podczas wykładu przybliżył różne koncepcje rozumienia pojęcia racji stanu. Zaznaczył, że intuicyjne rozumienie racji stanu jako czegoś szlachetnego, co można przeciwstawić racji klanu, nie zawsze jest rzeczą oczywistą. Jako przykład zaprezentował kilka modeli tłumaczenia powyższego pojęcia, omawiając koncepcje m. in. Niccolo Machiavellego, Maxa Webera, Jana z Salisbury. Model racji stanu obrany przez tego ostatniego, został przedstawiony jako ten, który stanowi koncepcję moralną związaną z dobrem publicznym, także z koncepcją dobra wspólnego i sprawiedliwości – czyli taką, która może stanowić punkt wyjścia dla Katolickiej Nauki Społecznej. Ks. prof. Mazurkiewicz w podsumowaniu przytoczył słowa bł. Stefana Wyszyńskiego, który mówił, że polską racją stanu jest obrona moralności chrześcijańskiej.

Tego dnia odbyły się dwie debaty, w których wzięli udział zaproszeni eksperci. W pierwszej z debat pt. „Racja stanu czy racje klanów?”, podczas której prelegenci podjęli temat obecnego kryzysu politycznego i społecznego – głębokiego podziału, u którego źródeł leży brak myślenia wspólnotowego.

W dyskusji udział wzięli: ks. prof. UŚ, dr hab. Arkadiusz Wuwer, prof. PAN, dr hab. Grzegorz Kucharczyk oraz red. Rafał Ziemkiewicz. Czy w świetle istnienia dwóch stron medalu, możemy znaleźć tę trzecią stronę? – to pytanie zadał prelegentom Mateusz Gawroński, moderator debaty.

„Idziemy w kierunku, gdzie nie istnieje dualizm – idziemy w kierunku monizmu” – odpowiedział ks. prof. Arkadiusz Wuwer. Zaznaczył, że przyczyną takiego stanu rzeczy jest fakt, że dzisiejszy człowiek za wszelką cenę chce uciec od odpowiedzialności, która jest niezbędna, gdy wygłasza się jasne sądy i podejmuje się jednoznaczne decyzje, a te są konieczne do istnienia społeczeństwa pluralistycznego. Ks. prof. Wuwer zwrócił uwagę także na to, że nie będziemy w stanie realizować katolickiej nauki społecznej bez odniesienia do wnętrza człowieka, wyznaczył również zadania, które widzi dla Kościoła w kwestii wprowadzania KNS w praktyce, którymi są edukacja, formacja oraz działanie na rzecz jedności.

W trakcie dyskusji prof. Grzegorz Kucharczyk powiedział, że spór w społeczeństwie jest rzeczą naturalną, ale wymaga wytężenia uwagi i opowiedzenia się po jednej ze stron. Jego zdaniem realnym zagrożeniem nie jest spór, ale poczucie życia w epoce „postprawdy”, gdzie prawda przestaje być istotna. Przytoczył także encyklikę „Centesimus annus”, w której Jan Paweł II podstawowym prawem człowieka określił prawo do prawdy. Zwrócił uwagę, że zagrożeniem dla polskiej racji stanu jest wykorzenienie i – za bł. Stefanem Wyszyńskim – brak suwerenności kulturowej, które pogłębia się m.in. poprzez koncepcję dominacji niemieckiego typu kultury, określanego jako wartości europejskie, propagowanego w Unii Europejskiej.

Podczas debaty red. Rafał Ziemkiewicz podkreślił, że państwo narodowe jest najlepszą realizacją idei wspólnoty powszechnej. „Niestety, gdy istnieje wspólnota, zawsze jest ktoś, kto chce ją przejąć i wykorzystać dla swoich interesów, a dziś wspólnota atakowana jest z góry i z dołu” – mówił Ziemkiewicz. Stwierdził, że współczesny świat staje się światem plemion lub baniek, w których funkcjonujemy i jesteśmy przez to coraz bardziej podzieleni. Jego zdaniem idea demokracji liberalnej, która wydawała się systemem idealnym, upadła – dziś widzimy jej liczne wad. Taki stan społeczeństwa doprowadzi do ery nacjonalizmów. Skrytykował także tok myślenia dzisiejszych elit europejskich, które dążą za wszelką cenę do zniszczenia wspólnot narodowych, by zbudować większą wspólnotę.

W tematykę II debaty uczestników wprowadził ks. dr hab. Grzegorz Sokołowski, prezes Fundacji Obserwatorium Społeczne. W wykładzie przybliżył teorię biurokracji według Maxa Webera, postawił także pytanie, jaką rolę pełni katolicka nauka społeczna wobec przerostu biurokracji? Podkreślił, że biurokracja stoi w sprzeczności z KNS, m.in. dlatego, że w sytuacji przerostu biurokracji człowiek staje się środkiem do osiągnięcia celu, przez co jest pozbawiony swojej godności.

Drugą debatę ekspercką pt. „Proste jak paragraf – dzisiejsze przeprawy z prawem” moderował Piotr Sutowicz. Udział wzięli zaproszeni goście: Marcin Nowacki – Wiceprezes Związku Przedsiębiorców i Pracodawców, dr Andrzej Pawluk – Wiceprezes Zarządu Grupa Inco S.A., Paweł Bochniarz – Prezes Fundacji Przedsiębiorczości Technologicznej.

Prelegenci wspólnie poszukiwali rozwiązań i odpowiedzi, które daje KNS wobec zagrożeń wynikających z przeregulowania gospodarki oraz z przerostu biurokracji. Dyskusję otworzyło pytanie o przydatność narzędzi, które daje katolicka nauka społeczna w życiu ludzi, którzy zderzają się z tworzeniem prawa.

W trakcie dyskusji Marcin Nowacki powiedział: – Mamy w Polsce obraz administracji, która jest siłą, a nie pomocą. Stoi w pozycji konkurencyjnej do przedsiębiorcy. Mamy sektory, branże, gdzie państwo, samorządy konkurują z przedsiębiorcami.

– To zrozumienie przedsiębiorcy na etapie prowadzenia działalności gospodarczej jest kluczowe. Jak mamy nieprecyzyjne prawo, to łatwo jest w tym systemie poruszać się dookoła lub pomylić się i potem być już w konflikcie z państwem.

– Uważam, że Internet pozwolił nam na większą demokratyzację życia publicznego, mamy odpowiedzialność po swojej stronie, jakie informacje zamieszczamy i jak informacje odczytujemy. To, że obywatel może być medium jest bardzo wartościowe i należy to doceniać.
– Dialog społeczny odbywa się w Polsce. Dyskusja, ferment intelektualny jest. Różnimy się, spieramy, nie zawsze jesteśmy po tej samej stronie, ale w sprawach fundamentalnych jesteśmy w stanie mówić jednym głosem.

Dr Andrzej Pawluk stwierdził: – Czy cel uświęca środki? Osobom niezaszczepionym odmawia się świadczeń, czy prawa do pracy – to są zagadnienia fundamentalne dzisiaj. – Powinniśmy sprowadzać prawo do minimum, bo inaczej się nie da.

Paweł Bochniarz zwrócił uwagę na następujące aspekty: – Chciałbym podkreślić obszar, który jest wielkim wyzwaniem – rosnącą rolę przedsiębiorstw, które stały się na przestrzeni XX wieku konkurentami państw. Państwa stoją często na pozycji przegranej – nie są w stanie np. wyegzekwować podatków.

– W momencie, kiedy proces legislacyjny trwa 24 godziny, trudno zrealizować zasadę pomocniczości.
– Słaba jakość stanowionego prawa jest pochodną polaryzacji społecznej. To nie dzieje się tylko u nas. Myślę, że i technologia dołożyła tutaj swoją negatywną cegiełkę – ulegamy różnego rodzaju wpływom.
– Urzędnik kieruje się zasadą unikania jakiegokolwiek ryzyka i to jest moim zdaniem olbrzymi problem systemowy, z którym musimy się jako państwo zmierzyć.
– Młodzi ludzie chcą stworzyć coś innowacyjnego, czego jeszcze na świecie nie ma, i to jest źródłem optymizmu. Młodzi ludzie nie kierują się wyłącznie perspektywą finansową, nie chcą robić czegoś, co jest społecznie szkodliwe. Mi się to bardzo podoba. Oni są bardziej mobilni niż my, nie są przywiązani do miejsca. Jest w tym duży promyk nadziei.

Debaty eksperckie podsumował Tomasz Nakielski, który zwrócił uwagę na największą zaletę katolickiej nauki społecznej stanowiącą jednocześnie jej największą wartość – uniwersalność. Zaprosił także uczestników na VI Festiwal Katolickiej Nauki Społecznej.

Wieczorową porą przyznano wyróżnienia Bonum et Lucrum. Wręczyli je Maciej Szepietowski oraz Kamil Sulej z Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”. W V edycji Festiwalu KNS wyróżnienia „Dobro i zysk” otrzymała: Alicja Kosakowska, producent Bożych Krówek, oraz prof. dr hab. Anna Musiała za najlepszą publikację z zakresu KNS „Polskie prawo pracy a społeczna nauka Kościoła”.

Zwieńczeniem pierwszego dnia V Festiwalu KNS było widowisko słowno-muzyczne „Wyzwania” w 30. rocznicę ogłoszenia encykliki Centesimus annus w reżyserii Dariusza Kowalskiego. Dofinansowana ze środków Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z „Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego”, w ramach programu „Muzyka”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca. Warto wspomnieć, iż bieżącej edycji Festiwalu KNS towarzyszy wystawa „Wielcy polscy ekonomiści” przygotowana przez Narodowy Bank Polski.