Jak będą wyglądały wybory nowego zwierzchnika Kościoła prawosławnego na Cyprze?

Zgon głowy prawosławnego Kościoła Cypru abp. Chryzostoma II w dniu 7 listopada sprawił, że zaszła konieczność wybrania jego następcy. W tym celu winno się zebrać najpóźniej w ciągu 50 dni zgromadzenie wyborcze zgodnie ze zmianami w statucie Kościoła, które w 2010 wprowadziły nową procedurę głosowania. Zbliżające się wybory odbędą się po raz pierwszy według tych nowych zasad.

O potrzebie ich wprowadzenia mówił jeszcze 5 lat temu sam abp Chryzostom, gdy pojawiły się u niego pierwsze oznaki choroby nowotworowej. Poprosił wówczas pozostałych hierarchów, aby nie spieszyli się z wyborem jego następcy, ale aby odczekali „określony przez Boga czas”, a niecierpliwych, którzy chcieliby tego dokonać jak najszybciej, nazwał „małymi ludźmi”, którzy „nigdy nie dorosną”.

Obowiązujące obecnie przepisy różnią się w wielu punktach od norm przyjętych w innych Kościołach prawosławnych. W razie opustoszenie tronu arcybiskupiego tymczasowym zwierzchnikiem Kościoła Cypru zostaje najstarszy datą przyjęcia chirotonii (święceń biskupich) jego hierarcha. Obecnie jest nim metropolita Pafosu Jerzy (Papachrysostomu, urodzony 25 maja 1949, sakra biskupia – 26 maja 1996) i to on kieruje całą procedurą wyborczą.

Nowego zwierzchnika tego prastarego Kościoła lokalnego o korzeniach apostolskich mają prawo wybierać wszyscy biskupi i duchowni bezżenni (hieromnisi i hierodiakoni, tzn. mnisi wyświęceni odpowiednio na kapłanów i diakonów), liczący co najmniej 35 lat i mający za sobą przynajmniej 10 lat posługi duchownej oraz wyższe wykształcenie teologiczne. W wyjątkowych wypadkach władze kościelne mogą zezwolić na udział w wyborach kapłanowi z dużym autorytetem duchowym, ale bez wykształcenia teologicznego. Gdyby nowo wybrany zwierzchnik nie miał godności biskupiej, to natychmiast po wyborze musi zostać konsekrowany, przy czym jeśli jest diakonem, trzeba go najpierw wyświęcić na kapłana, a następnie na biskupa.

Prawo do głosowania na zgłoszonych i zatwierdzonych przez Święty Synod kandydatów przysługuje wszystkim pełnoletnim prawosławnym Cypryjczykom powyżej 18. roku życia, nawet niemającym obywatelstwo tego kraju, ale którzy mieszkali tu przynajmniej cały rok i znaleźli się na spisach wyborczych, sporządzanych przez parafie i zatwierdzonych przez Święty Synod. Ogłosi on wykazy wszystkich duchownych, którzy wezmą udział w wyborach, tzw. „godnych wyboru”. Wykazy te zostaną wywieszone na widocznych miejscach we wszystkich świątyniach, zamieszczone w kościelnych środkach przekazu i na stronach internetowych.

Wszyscy wierni, którzy mieliby zastrzeżenia do którejś z przedstawionych kandydatur, mogą je złożyć na piśmie w swych parafiach w ciągu trzech dni od daty ogłoszenia ich imion i nazwisk. Święty Synod ma pięć dni na rozpatrzenie każdej takiej skargi i udzielenia na nie odpowiedzi.

Głosowanie będzie się odbywać w parafiach, gdzie każdy wyborca zapisze na kartce imię preferowanego przez siebie kandydata. Trzej z nich, którzy zbiorą najwięcej głosów, utworzą tzw. trójkę. Członkowie Synodu, których jest 16, będą głosować na jednego z tych trzech kandydatów. Ten, kto zgromadzi bezwzględną większość głosów, tzn. ponad połowy członków Synodu, a nie tylko ogółu głosujących, zostanie arcybiskupem Nowej Justyniany i całego Cypru, czyli głową Kościoła w tym wyspiarskim kraju. Jeśli nikt z trójki nie zbierze większości bezwzględnej, czyli 9 głosów biskupich, zostanie przeprowadzona druga runda z udziałem dwóch kandydatów z największą liczbą głosów, a jeśli także tym razem wynik będzie nierozstrzygnięty, wówczas odbędzie się losowanie.

Oczekuje się, że nowy zwierzchnik zostanie wybrany w ciągu około 50 dni od śmierci jego poprzednika, a intronizacja elekta, czyli uroczyste objęcie przezeń urzędu, winna nastąpić w ciągu 15 dni od dnia wyboru.

Nowe przepisy, zakładające jak najszerszy udział ogółu wiernych w wyborze głowy Kościoła, budzą pewne zaniepokojenie wśród wielu Cypryjczyków, gdyż dopuszczają do tej procedury mieszkających na wyspie cudzoziemców. Chodzi głównie o ok. 30 tys. Rosjan, którzy – zgodnie z obowiązującym obecnie ustawodawstwem – znaleźli się dotychczas na spisach parafialnych. Stanowią oni część miejscowej diaspory rosyjskiej, przez którą Moskwa będzie się starała wpływać na przebieg wyborów.

Wiadomo, że Kościół Cypru uznał autokefaliczny Prawosławny Kościół Ukrainy, co wywołało wielkie niezadowolenie Patriarchatu Moskiewskiego, który m.in. przestał wymieniać imię abp. Chryzostoma II w czasie liturgii. Ponadto zmarły hierarcha domagał się wpisania swego Kościoła na piąte miejsce w dyptychach (wykazach) światowego prawosławia zamiast Kościoła rosyjskiego, tłumacząc to tym, że chrześcijaństwo na Cyprze sięga czasów apostolskich, a więc I-II stulecia, podczas gdy na Ruś Kijowską trafiło ono dopiero pod koniec X wieku a na ziemie dzisiejszej Rosji jeszcze kilka wieków później.

Podczas poprzednich wyborów głowy Kościoła Cypru w 2006, gdy obowiązywały inne przepisy, z mniejszym udziałem wiernych, na pierwszym etapie głosowało 8 proc. pełnoletnich chrześcijan. Wówczas wybierali oni swych przedstawicieli, którzy uczestniczyli następnie w wyborach na dalszych etapach.

Obecnie największe szanse na wejście do „trójki” mają metropolici: Tamosu i Orini – Izajasz, Limasolu – Atanazy, Pafosu – Jerzy, Morfosu – Neofit oraz Konstancji i Ammochostosu – Bazyli a także biskup Karpasii Krzysztof, dotychczasowy biskup pomocniczy zmarłego arcybiskupa.