Jak uczciliśmy jubileusz fatimski?

Dobiegający końca rok stulecia objawień stał w Fatimie pod znakiem wydarzeń służących popularyzacji przesłania maryjnego z 1917 r. o nawróceniu i pokoju, a także wizyty papieża Franciszka oraz imprez przypominających jego poprzedników, szczególnie św. Jana Pawła II. 13 października br. oficjalne kończy się rok jubileuszowy.

Sanktuarium fatimskie ze względu na masowe wizyty pielgrzymów z całego świata stało się w tym roku ważnym kierunkiem turystycznym w Portugalii. Szacuje się, że około 30 proc. urlopowiczów, którzy w tym roku wczasowali w tym iberyjskim kraju choć na chwilę zajrzało do miejsca, w gdzie w 1917 r. trójka małych pasterzy uczestniczyła w objawieniach maryjnych. Wśród pielgrzymów dominowały osoby indywidualne, trudne – jak podkreślają władze sanktuarium – do policzenia.

Tymczasem portugalska sekretarz stanu ds. turystyki Ana Godinho jest dobrej myśli, wskazując, że rekordowa liczebność pielgrzymów w tym roku w Fatimie będzie miała swoje przełożenie na rekordowy rok dla całego sektora turystycznego tego kraju. Do końca grudnia ma tam dotrzeć łącznie ponad 21 mln urlopowiczów z całego świata. – Wielu turystów przybyło w tym roku do Portugalii specjalnie z okazji roku jubileuszowego, a także na dwudniową pielgrzymkę papieża Franciszka do tego sanktuarium. Szacuje się, że tylko 12 i 13 maja br. do tej zamieszkałej przez około 10 tys. osób miejscowości zawitało 1,5 mln wiernych z całego świata – powiedział KAI turystyczny ekspert z Lizbony Antonio Fonseca.

Niecodzienni goście

Bieżący rok przejdzie do historii Fatimy nie tylko z powodu dużej liczby pielgrzymów – według miejscowych samorządowców może być ich nawet 8 mln – ale też form, w jaki docierali oni do tego portugalskiego sanktuarium. W roku jubileuszowym znacząco bowiem zwiększyło się grono przybyszów docierających do tej portugalskiej miejscowości rowerami. Wśród pątników, którzy w tym roku dotarli na jednośladach do Fatimy było m.in. kilku polskich duchownych, a także brytyjski ksiądz Les Whittaker, proboszcz kościoła pw. Matki Boskiej i św. Piotra w East Grinstead, w hrabstwie West Sussex. Aby uczcić stulecie objawień pokonał on na rowerze dystans 2400 km, docierając do Fatimy 13 sierpnia. Brytyjski duszpasterz w przeszłości pokonywał już na terenie Europy znaczne odcinki. W 2007 r. przejechał 800 km w hołdzie nienarodzonym dzieciom, zaś trzy lata później pokonał na swoim rowerze dystans 1770 km ku czci św. Maksymiliana Kolbe i ofiar Holokaustu. Podczas swoich podróży duchownemu udało się zebrać na rzecz działalności pro-life około 1700 funtów.

Wśród licznych duszpasterzy, którzy w roku jubileuszu docierali do Fatimy nie zabrakło też kapłanów w podeszłym wieku oraz chorych. Jak wyjaśniła rzecznik prasowa portugalskiego sanktuarium Carmo Rodeia, zorganizowana tam w dniach 28-30 września pielgrzymka służyła uczczeniu pracy duszpasterzy, którzy „codziennie są obecni w Fatimie, w tym, m.in. tych kapłanów, którzy odprawiają tam Eucharystię oraz spowiadają”. Zaznaczyła, że „kapłani są kategorią świadków uprzywilejowanych przez miłosierdzie i mogą doświadczyć owoców nawrócenia”. Dodała, że w grupie duszpasterzy wyróżniają się ci, którzy „rok po roku, dekada po dekadzie służą w Fatimie jako spowiednicy, wysłuchując licznych spowiedzi i odpowiadając w ten sposób na apel o pokutę, do której wezwała Matka Dziewica”.

Miejsce spotkań

Dobiegający końca rok jubileuszowy był w Fatimie okazją do wielu kongresów, sympozjów naukowych i spotkań religijnych. Jedną z takich inicjatyw było zorganizowane w lipcu Krajowe Spotkanie Liturgiczne, w którym wzięło udział ponad 900 uczestników, zarówno duchownych, jak i świeckich. W jego trakcie przedstawiciele portugalskiego episkopatu podkreślili, że to cyklicznie odbywające się wydarzenie jest inicjatywą promująca „jakość w Kościele”. W tym roku odbywało się ono pod hasłem „Święta Dziewica Maryja w liturgii”, a towarzyszyły mu konferencje oraz spotkania w małych grupach i nabożeństwa. Ordynariusz diecezji Bragança bp João Cordeiro stwierdził, że „inicjatywa ta jest bardzo pożyteczna”, gdyż promuje liturgię, a ta powinna służyć podnoszeniu u wiernych „świadomości obecności Chrystusa w Kościele”. W trakcie dyskusji w Fatimie nie zabrakło krytycznych słów o poziomie przeżywania liturgii przez portugalskie społeczeństwo. Odnotowano, że istnieje swego rodzaju „kryzys liturgiczny”, przejawiający się tym, iż wiele osób nie rozumie „co się dzieje podczas nabożeństw”.

Kolejne Krajowe Spotkanie Liturgiczne odbędzie się w Fatimie pomiędzy 23 a 27 lipca 2018 r. – Do tego czasu wyciągniemy wnioski z zakończonego właśnie spotkania. Pierwsze oceny tegorocznego kongresu zostaną przeprowadzone już we wrześniu br. – zapowiedział ks. Pedro Ferreira, dyrektor Krajowego Sekretariatu Liturgicznego.

Pod koniec września w sanktuarium Matki Bożej Różańcowej odbyło się także międzynarodowe spotkanie władz 21. sanktuariów maryjnych z Europy. W tegorocznym wydarzeniu w Fatimie udział wzięli m.in. reprezentanci sanktuarium z austriackiego Mariazell, francuskiego Lourdes, szwajcarskiego Einsiedeln, irlandzkiego Knock oraz hiszpańskiej Saragossy. Polskę reprezentowali ojcowie paulini z Jasnej Góry. W trakcie pięciodniowego spotkania, odbywającego się w ramach tzw. Europejskiej Sieci Maryjnej, która zrzesza rektoraty największych sanktuariów maryjnych na Starym Kontynencie uczestnicy zwiedzali miejsca związane z przesłaniem fatimskim, które usytuowane są poza sanktuarium. Goście zobaczyli m.in. wystawę poświęconą stuleciu objawień fatimskich, a także zwiedzili wioskę Valinhos, w której mieszkała trójka małych pasterzy, uczestników objawień z 1917 r. Zaplanowano też wizytę w gaju oliwnym Valinhos koło Fatimy, w którym również miały miejsce objawienia – w 1916 r. ukazał się dzieciom anioł, a rok później Matka Boża.

Jubileusz poza sanktuarium

Zarówno położone na przedmieściach Fatimy Valinhos, jak i wieś Aljustrel, gdzie mieszkała trójka uczestników objawień z 1917 r., były w tym roku licznie odwiedzane przez wiernych z całego świata. Głównym miejscem wizyt jest działające tam od 1992 r. muzeum-dom, który jest wierną repliką obiektów, w których mieszkali trzej pastuszkowie z Fatimy. Budynek ten sąsiaduje z domem, w którym urodziła się Łucja dos Santos, najstarsza z uczestniczek objawień. Jak ujawniły władze portugalskiego sanktuarium, wśród pielgrzymów, którzy najczęściej docierali do Aljustrel byli poza Portugalczykami, Hiszpanami i Włochami Polacy. W ub.r. do muzeum-domu w Aljustrel dotarło łącznie 13,6 tys. pielgrzymów z całego świata, zaś od początku powstania tego obiektu przed 25 lat zjawiło się tam około pół miliona wiernych.

Uroczystości związane ze stuleciem objawień w Fatimie wykraczają znacznie poza Portugalię. Od kilkudziesięciu lat sanktuarium w kieruje do poszczególnych państw świata figurki Matki Bożej Fatimskiej, które pielgrzymują po poszczególnych diecezjach. W ub.r. dwanaście figurek peregrynowało m.in. po Brazylii, Włoszech, Gabonie, a także Słowenii. Z kolei do końca tego roku figurki z Fatimy odwiedzą m.in. Wenezuelę, Luksemburg, Francję Holandię, Hiszpanię, Czechy i Angolę. Niektóre z podróży odbędą się na terenie portugalskich diecezji.

Jedną z najbardziej medialnych pielgrzymek, szczególnie z uwagi na trwające napięcie polityczne na Półwyspie Koreańskim, jest peregrynacja figury Matki Boskiej Fatimskiej po Korei Południowej. Rozpoczęta pod koniec sierpnia pielgrzymka zakończy się w piątek, 13 października. – Wydarzenie, które obejmie 12 diecezji tego azjatyckiego kraju, jest rezultatem współpracy koreańskiego Kościoła katolickiego i Światowego Apostolatu Fatimskiego. Pierwszą dużą uroczystością jest tam Msza św oraz nowenna w Fatimskim Sanktuarium Pokoju, położonym blisko granicy między Koreą Południową a Koreą Północną. Potem figura uda się do dwunastu organizacji diecezjalnych Światowego Apostolatu Fatimskiego w Korei Płd., zmieniając miejsce pobytu co trzy dni. Zawsze towarzyszyć jej będzie ksiądz, dwóch wolontariuszy oraz dwie zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Serca Maryi. Figura weźmie również udział w tzw. Festiwalu Stulecia Objawień Matki Boskiej Fatimskiej w Busan, gdzie znajduje się siedziba Światowego Apostolatu Fatimskiego w Korei – ujawniła Carmo Rodeia.

Wizerunek Pani z Fatimy był już dwukrotnie w Korei Południowej: w 1978 r. i w 1998 r. Tegoroczna wizyta służy m.in. wyproszeniu pokoju w regionie, zagrożonego po dojściu do władzy w Korei Północnej Kim Dzong Una. Dyktator, który oficjalnie stanął na czele KRLD w 2012 r., regularnie grozi użyciem broni nuklearnej wobec USA, Japonii i Korei Południowej i przewodzi realizowanym przez Koreę Północną licznym próbom rakietowym.

W trosce o najsłabszych

W ciągu trwającego – od listopada ub.r. do grudnia 2017 r. – roku jubileuszowego nie zabrakło wydarzeń będących niejako kontynuacją wcześniejszego Roku Miłosierdzia. Na terenie portugalskiego sanktuarium mnożyły się inicjatywy służące zwróceniu uwagi na najbardziej potrzebujących. Jedną z takich inicjatyw były letnie kolonie dla dzieci niepełnosprawnych oraz najmłodszych z niedorozwojem fizyczno-umysłowym i ich rodziców. Odbyły się one wraz z warsztatami na terenie Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej.

Nie brakowało też wydarzeń związanych z tematem niepełnosprawności poza „murami” portugalskiego miejsca kultu. W maju br. założone przez polskiego duchownego, św. Stanisława Papczyńskiego, zgromadzenie księży marianów uruchomiło w pobliżu fatimskiego sanktuarium czterogwiazdkowy hotel Essence Inn Marianos. Blisko połowa znajdujących się w nowym obiekcie pokojów jest zaadaptowana na potrzeby niepełnosprawnych, a znaczną część personelu stanowią osoby niesprawne ruchowo. Wśród nowatorskich rozwiązań zastosowanych w hotelu jest m.in. technologia „prowadzenia” osób niewidomych za pośrednictwem sygnałów dźwiękowych.

Łącznie w Fatimie i pobliskich miejscowościach, wchodzących w skład gminy Ourem, funkcjonuje obecnie ponad 70 obiektów hotelowych. Większość ich właścicieli spotyka się co roku z władzami portugalskiego sanktuarium, dzieląc swoimi doświadczeniami z przyjmowania pielgrzymów. W tym roku lokalni hotelarze spodziewają się, że liczba zakwaterowanych osób może przekroczyć w Fatimie i pobliskich miejscowościach milion osób, zaś wpływy dla lokalnego sektora być wyższe niż 30 mln euro.

Z opublikowanych w marcu br. badań wynika, że około 70 proc. osób nocujących w hotelach usytuowanych w Fatimie i okolicznych miejscowościach stanowią cudzoziemcy. Większość przybywających do Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej zagranicznych pielgrzymów znajduje zakwaterowanie w Fatimie lub w pobliskim Ourem.

Orkiestra i multimedia

Przypadające na 13 października oficjalne zakończenie jubileuszu roku stulecia objawień obfitować będzie w niecodzienne wydarzenia. Jednym z nich jest koncert Orkiestry Fundacji Gulbenkiana. Późnym popołudniem w piątek ta jedna z największych portugalskich orkiestr symfonicznych zagra koncert w bazylice Matki Bożej Różańcowej. – Orkiestrę wesprze chór Gulbenkiana, a całość poprowadzi portugalska dyrygentka Joana Carneiro. W trakcie koncertu będzie miało miejsce pierwsze publiczne wykonanie dwóch dzieł muzycznych poświęconych objawieniom fatimskim: „Salve Regina” autorstwa Portugalczyka Eurico Carrapatoso oraz „The Sun Danced” szkockiego kompozytora Jamesa MacMillana – ujawniła Carmo Rodeia, dodając, że oba dzieła powstały w efekcie wcześniejszego pobytu obu kompozytorów w Fatimie.

Podczas uroczystości stulecia ostatniego objawienia z 1917 r. na terenie sanktuarium w Fatimie odbędą się także pokazy multimedialne dotyczące historii tego miejsca kultu. Prezentacja zawierająca film, pokaz światła oraz dźwięków, będzie mieć miejsce na głównym placu od czwartku do soboty. Każdego dnia na ścianach fatimskiej bazyliki wyświetlane będzie wideo. 12 października emisja rozpocznie się po północy, a w ciągu kolejnych dwóch dni o 21.30.

Oryginalny projekt multimedialny został podzielony na siedem części i zsynchronizowany z emisją światła oraz muzyki. Opowiada on o objawieniach w Fatimie, a także o historii dzieci, które w nich uczestniczyły. W jego trakcie wyświetlane będą m.in. filmy z pobytu papieży w tym portugalskim sanktuarium: bł. Pawła VI, św. Jana Pawła II, Benedykta XVI oraz Franciszka.

Pokazy multimedialne związane z objawieniami fatimskimi nie są nowością. W ub.r. w Aljustrel koło Fatimy, gdzie znajdują się domy trójki uczestników objawień maryjnych z 1917 r., ruszyły wieczorne wycieczki z zastosowaniem efektów multimedialnych. Nowatorska inicjatywa objęła także gaje oliwne w pobliskim Valinhos.

W ostatnim czasie sanktuarium w Fatimie wprowadza coraz więcej rozwiązań multimedialnych. W ub.r. uruchomiono unowocześnioną stronę internetową ze sklepem online, w którym można kupić dewocjonalia, a także pamiątki. W marcu ub.r. miała też miejsce inauguracja gry komputerowej dla dzieci i młodzieży pt. „Gra Pastuszków”. Dostępna jest ona na Apple Store oraz Google Play i polecana dla osób mających więcej niż cztery lata. W trakcie zabawy można wcielić się w postać jednego z pastuszków biorących udział w objawieniach lub chłopca odwiedzającego Fatimę.

Czekając na beatyfikację

Ostatnim dniom roku jubileuszowego towarzyszyć będą w Fatimie modlitwy za wstawiennictwem św. Jana Pawła II, papieża, który trzykrotnie odwiedził to portugalskie sanktuarium maryjne. 21 i 22 października jego relikwie zostaną wystawione publicznie w miejscach modlitwy. Wydarzenie to ma nie tylko związek ze stuleciem objawień maryjnych w Fatimie, ale też z przypadającym w niedzielę, 22 października, liturgicznym wspomnieniem pochodzącego z Polski papieża. Relikwia św. Jana Pawła II w pierwszej kolejności wystawiona będzie dla wiernych w sobotę w Kapliczce Objawień, gdzie zaplanowana została modlitwa różańcowa. Później trafi ona też do fatimskiej Bazyliki Trójcy Przenajświętszej oraz położonej po sąsiedzku Bazyliki Matki Bożej Różańcowej.

Dwanaście lat po śmierci Jana Pawła II w Portugalii nie słabnie pamięć o polskim świętym. Do dziś wielu Portugalczyków nazywa go „papieżem Fatimy”, a znajdujący się w tej miejscowości pomnik polskiego świętego jest często nawiedzany przez pielgrzymów. Wybudowany krótko po śmierci papieża monument jest dziś jedną z najważniejszych wizytówek tego sanktuarium.

Jan Paweł II po raz pierwszy przybył do Fatimy w maju 1982 r. Wizyta ta była formą podziękowania za ocalone życie w zamachu na Placu św. Piotra w Rzymie z 13 maja 1981 r. W dniu tym przypadało święto Matki Boskiej Fatimskiej, a papież z jej wstawiennictwem wiązał swoje cudowne ocalenie. Jan Paweł II jeszcze dwukrotnie wracał do Portugalii, i za każdym razem do Fatimy: w 1991 i 2000 r. Podczas swojego ostatniego pobytu w tym sanktuarium maryjnym wyniósł na ołtarze Hiacyntę oraz Franciszka Marto, małych uczestników objawień maryjnych w Fatimie.

O ile portugalskie rodzeństwo zostało kanonizowane w tym roku przez papieża Franciszka, to wciąż nieznana jest data możliwej beatyfikacji trzeciej uczestniczki objawień – Łucji dos Santos. 13 lutego w klasztorze Świętej Teresy w Coimbrze zamknięto oficjalnie diecezjalną fazę procesu beatyfikacyjnego karmelitanki, która zmarła tam w 2005 r. w wieku 98 lat. Równocześnie ponad 15 tys. stron świadectw i dokumentów o jej życiu przesłano do Watykanu. Wprawdzie niektóre portugalskie media spekulują, że przekazanie Stolicy Apostolskiej dokumentacji dotyczącej pochodzącej z Fatimy zakonnicy mogłoby przyspieszyć jej beatyfikację, która mogłaby nastąpić jeszcze w tym roku, ale wciąż brakuje konkretów.

Znaczna część studiowanego przez Kongregację Spraw Kanonizacyjnych materiału dotyczącego siostry Łucji to jej korespondencja z tysiącami ludzi z całego świata. Zachowała się ona w ponad 70 walizkach. Treść żadnego ze znajdujących się tam listów nie była podawana w wątpliwość i nie stanowiła problemu dla rozwoju procesu beatyfikacyjnego na szczeblu diecezji w Coimbrze.

Portugalska diecezja, na terenie której zmarła wizjonerka, otworzyła proces beatyfikacyjny w 2008 r., czyli w trzy lata po śmierci siostry Łucji. W jego trakcie przestudiowano 11 tys. listów napisanych przez zakonnicę oraz zebrano 61 świadectw od osób, które ją znały. Jak wyjaśniła siostra Angela Coelho, wicepostulatorka procesu beatyfikacyjnego portugalskiej karmelitanki, diecezjalna faza przedłużyła się nieco z uwagi na bogate zbiory materiałów dotyczących wizjonerki. – Życie siostry Łucji obfitowało w wiele wydarzeń. Konieczne było przestudiowanie wszystkich listów, jakie otrzymała i napisała siostra Łucja w czasie swego życia. To bardzo bogaty zbiór zawierający korespondencję zarówno z wiernymi z całego świata, jak też papieżami, kardynałami i ambasadorami – dodała s. Angela Coelho.