Konferencja naukowa o przemocy i jej niestosowaniu w judaizmie i chrześcijaństwie

O tym, czy można usprawiedliwić przemoc, o moralnych aspektach pokoju oraz o pojednaniu jako drodze do odbudowy kraju mówili uczestnicy międzynarodowego sympozjum pt. „Przemoc i niestosowanie przemocy w judaizmie i chrześcijaństwie”. Wydarzenie, które odbyło się w dniach 20-21 maja w Auli Lubrańskiego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, zorganizowały Wydział Teologiczny UAM oraz Instytut Teologii Żydowskiej Wydziału Filozofii Uniwersytetu w Poczdamie.

„Stosowanie przemocy i jej niestosowanie to temat, który dotyka fundamentalnych spraw życia ludzkiego, czyli zła albo unikania zła” – mówił w słowie wstępnym abp Stanisław Gądecki.

Metropolita poznański zauważył, że różne bywają rodzaje przemocy: fizyczna, psychiczna, seksualna, ekonomiczna, domowa. Wskazał, że miejscem przemocy może być środowisko domowe, ale i przestrzeń medialna i wirtualna Podkreślił, że stanowisko Kościoła jest jasne w kwestii przemocy. „Zdradą religii jest przemoc, a to co nazywamy obecnością przemocy w religii jest związane z obecnością fundamentalizmu religijnego, a nie zwykłego życia religijnego. Nie może być żadnego religijnego uzasadnienia dla przemocy” – stwierdził metropolita poznański.

Ks. prof. dr hab. Janusz Nawrot podjął refleksję nad stosowaniem przemocy. W jego opinii może być ono usprawiedliwione nawet tam, gdzie ludzie inicjują przemoc. „Sprawiedliwe jest dochodzenie wyrównania szkód, jednakże wyłącznie dla odbudowania stanu sprzed nastania krzywdy” – mówił prelegent.

Podkreślił, że „dążenie do zniszczenia winowajcy, jeśli ten dalej nie kontynuuje krzywdzenia, jest wyrazem mściwości i wykracza poza cnotę sprawiedliwości i miłości społecznej”.

Biblista zaznaczył, że „postępowanie w celu wyrównania szkody jest samo z siebie sprawiedliwe”. „Powinno ono kończyć się wówczas, gdy żądnie wyrównania szkody zostaje sprawiedliwie zaspokojone (pomsta, nie zemsta). Przemoc obronna może zostać wliczona w sferę działania sprawiedliwego w wypadku siłowego działania strony czyniącej zło” – przekonywał.

Ks. prof. Nawrot zwrócił uwagę, że „przemoc nie jest zalecanym środkiem walki o sprawiedliwość, ale może okazać się koniczna, a tym samym usprawiedliwiona w sytuacji, gdy zawodzą wszelkie inne środki naprawienia krzywd i powrotu do sprawiedliwości”.

Referat o moralnych aspektach pokoju zaprezentował ks. prof. dr hab. Andrzej Pryba. Prodziekan Wydziału Teologicznego UAM wskazał na elementy pokoju oraz na zasady, jakimi winno się kierować, myśląc o pokoju.

„Pokój przedstawia zjawisko o dużej rozpiętości stanów egzystencjalnych, od czysto zewnętrznego obserwowania faktycznego układu sił, po wewnętrzną akceptację nienaruszalności zaistniałego stanu rzeczy i pełną współpracę pokojową” – mówił ks. prof. Pryba.

Stwierdził, że w warunkach pokoju mogą występować różne zjawiska będące przejawem doskonalszych lub niedoskonałych jego form. Wśród zjawisk negatywnych prelegent wymienił napięcia międzynarodowe, konflikty, stosowanie różnego typu nacisków, przemocy. „To niewątpliwie symptomy kruchości pokoju i ewentualne zapowiedzi jego załamania się” – podkreślił prelegent.

Przekonywał, że „konieczną rzeczą jest wprzęgnięcie w tworzenie pokoju wszystkich, w tym również duchowych i społecznych sił ludzkości”. „Budowanie pokoju dokonuje się w procesie świadomych działań ludzkich poddanych kierownictwu zasad i reguł moralnych” – zaznaczył.

Przypomniał, że etyka chrześcijańska głosi kult pokoju, choć „nie za wszelką cenę”, czyli nie kosztem fundamentalnych wartości moralnych człowieka i społeczeństwa. Będąc etyką pokoju nie jest pacyfizmem.

„Fundamentem pokoju i spoiwem jego trwałości musi być pełna rehabilitacja osoby ludzkiej innych członów społecznych, jak rodzina, zawód, naród w życiu społecznym” – dodał ks. prof. Pryba.

Ks. dr Dawid Stelmach za Zakładu Teologii Systematycznej Wydziału Teologicznego UAM podjął temat pojednania jako drogi do odbudowy kraju na przykładzie Rwandy i Polski w ostatnich 30 latach.

Odnosząc się do kontekstu rwandyjskiego, zaznaczył, że pojednanie jest procesem długotrwałym, nie można go w pełni kontrolować – jest to dar, który wymaga troski. „Wiara w Boga jest wsparciem. Inaczej niż podczas Holokaustu, kiedy wiara została utracona, tutaj wiara pomogła i nadal pomaga przejść przez traumy. To nowa jakość i przesłanie, które płynie z Rwandy do świata. Pojednanie jest szersze niż kontekst wiary czy religii” – zauważył.

Uczestnicy konferencji mogli wysłuchać Koncertu Muzyki Synagogalnej, podczas którego dr Jakub Stefek, ceniony ekspert w dziedzinie muzyki synagogalnej i organista w Synagodze Pestalozzistraße w Berlinie, wykonał tradycyjne utwory synagogalne oraz współczesne utwory kompozytorów polskich i żydowskich. Towarzyszył mu Chór Kameralny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pod dyrekcją prof. Krzysztofa Szydzisza.