Konferencja o finansowaniu Kościołów – model finansowania oparty na asygnacie podatkowej

Wprowadzenie asygnaty pozwala uwolnić się od historycznych zobowiązań państwa wobec Kościoła, nadając finansowej współpracy nową, demokratyczną podstawę – stwierdził Łukasz Bernaciński z Ordo Iuris, podczas konferencji pt. „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim”. Organizatorem spotkania była Katolicka Agencja Informacyjna wraz z Katedrą Prawa Wyznaniowego Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL, we współpracy z Instytutem Nauk o Polityce i Administracji UKSW.

Wszystkie teksty z konferencji „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim” publikujemy TUTAJ.

„Model finansowania wspólnot religijnych opartych na asygnacie podatkowej. Geneza i rozwój” – to tytuł referatu przygotowanego przez Łukasza Bernacińskiego z Ordo Iuris. Na wstępie prelegent wyjaśnił, że asygnata podatkowa polega na rozwiązaniu, w którym obywatel, w rocznej deklaracji podatkowej, wskazuje adresata części podatku dochodowego osób fizycznych, w określonej przez państwo wysokości. W ten sposób może zdecydować, gdzie trafią przekazane środki.

Jako pierwszy przykład państwa, w którym funkcjonuje asygnata podatkowa, prelegent wskazał Hiszpanię, gdzie miała ona przyjąć formę tymczasową, pomagającą Kościołowi w osiągnięciu samofinansowania. Jednakże funkcjonuje ona do dziś. Początkowo wysokość odpisu w asygnacie ustalono na nieco ponad 0,5%. W 2007 roku podniesioną ją do 0,7%. – Co istotne, podatnik ma przeświadczenia, że sam decyduje o swoich finansach – podkreślił prelegent. Od 2000 roku całe 0,7% można przekazać na kościół lub działania społeczne, można też podzielić te środki równo na oba cele, albo pozostawić te środki w ogólnym budżecie państwa.

Istotne znaczenie w Hiszpanii ma także fundusz międzydiecezjalny, który składa się z asygnaty podatkowej oraz składek diecezjalnych. – Zadaniem funduszu jest przyjmowanie pomocy ekonomicznej państwa oraz redystrybucje środków między diecezjami – wyjaśnił ekspert.

W 2019 r Kościół katolicki otrzymał za pośrednictwem asygnaty podatkowej kwotę 286 mln euro.

Kolejny przykład to Włochy, gdzie przemiany związane z podpisaniem konkordatu w 1984 roku doprowadziły do powstania nowego systemu finansowania wspólnot wyznaniowych, opartego na asygnacie podatkowej oraz możliwości odliczenia od podatku darowizn przekazywanych na związku wyznaniowe. – Wysokość asygnaty podatkowej określono na 0,8%, budżet asygnaty jest z góry określony, a podatnicy niejako głosują tylko, jak podzielić te środki – doprecyzował Bernaciński.

Od 2021 roku 13 włoskich wspólnot religijnych jest uprawnionych do podziału środków z asygnaty podatkowej, dodatkowo beneficjentem może być państwo, które powinno przeznaczać te środki na określone cele. – W praktyce bardzo często politycy traktują je jako dodatkową rezerwę podatkową, wydatkując je niezgodnie z ustawą – zaznaczył prelegent. Dodał, że zarówno we Włoszech, jak i w Hiszpanii, wspólnoty religijne mają obowiązek przedstawiania sprawozdania finansowego, które są poddawane kontroli Trybunałów Obrachunkowych.

W 2022 roku włoski Kościół katolicki otrzymał ponad 1 mld 100 mln euro z asygnaty podatkowej, spośród nieco ponad 1 mld. 400 mln. Euro, rozdysponowanych między wszystkie podmioty.

Na Węgrzech asygnatę podatkową wprowadzono w latach 90. Jak wyjaśnił Bernaciński, w modelu węgierskim jest to 1%. W czteroletnim okresie przejściowym (1999-2022), Państwo uzupełniało wpływy z asygnaty podatkowej do wysokości pół procenta wpływu z podatku dochodowego od osób fizycznych, jeżeli okazywały się niższe od wsparcia w roku 1998. Jednak Węgry nigdy nie przestały dopłacać do asygnaty z budżetu państwa, a w 2014 roku wykształcił się nowy model asygnaty. – W tym momencie mamy z góry określoną wartość podatku, który będzie rozdysponowany. Beneficjentami są związki wyznaniowe, podatnicy wskazują beneficjenta przekazanych przez siebie środków, natomiast co do podziału kwot i różnicy, o tym decyduje państwo, dzieląc te środki proporcjonalnie co do ilości, a nie wartości wyborów wyrażonych w deklaracjach – wyjaśnił przedstawiciel Ordo Iuris.

Kończąc referat zaznaczył, że przykłady Hiszpanii, Włoch i Węgier pokazują, że asygnata podatkowa na rzecz kościołów, może przyjąć się w państwach prowadzących skoordynowany rozdział Kościoła od państwa, w których dominującą pozycję zajmuje Kościół katolicki i niezależnie od historii naznaczonej narzuceniem totalitarnego ustroju.

– Kolejnym wspólnym doświadczeniem wyżej wymienionych państw i Polski jest posiadanie przez Kościół katolicki znacznego majątku, który zapewnia mu utrzymanie, lecz w określonym momencie historii został częściowo znacjonalizowany, a w zamian stworzono system zamiennych świadczeń. Wprowadzenie asygnaty pozwoliło tym państwom uwolnić się od historycznych zobowiązań państwa wobec Kościoła, nadając finansowej współpracy nową, demokratyczną podstawę – podsumował Bernaciński,

W spotkaniu uczestniczyli m.in. kard. Kazimierz Nycz, metropolita warszawski, abp Stanisław Budzik, metropolita lubelski, abp Abel, prawosławny arcybiskup lubelski i chełmski, ks. Adam Malina, prezes Synodu Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w Polsce, ks. Grzegorz Giemza z Polskiej Rady Ekumenicznej prof. Andrzej Zoll, b. minister spraw zagranicznych Jacek Czaputowicz oraz inni przedstawiciele świata nauki, polityki, biznesu i mediów.

Patronami medialnymi konferencji są: Telewizja Polska, Polskie Radio, „Gość Niedzielny”, „Niedziela”, „Idziemy”.