Konferencja o finansowaniu Kościołów – model niemiecki, czeski i słowacki

O modelach finansowania Kościołów i związków wyznaniowych w Niemczech, w Czechach i na Słowacji mówili ks. prof. Mirosław Kosek oraz prof. Konrad Walczuk w pierwszej części konferencji pt. „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim”, która rozpoczęła się dziś w Warszawie. Spotkanie odbyło się w Domu Arcybiskupów Warszawskich.

Wszystkie teksty z konferencji „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim” publikujemy TUTAJ.

– Szczególnie cenię sobie ekumeniczny wymiar tej konferencji – powiedział kard. Kazimierz Nycz, gospodarz miejsca, witając zebranych. Podkreślił, że sprawa finansowania Kościołów dotyczy wielu wspólnot w Polsce a ekumeniczny charakter tego problemu widać zwłaszcza w kontekście europejskim, gdzie w różnych państwach dominujące są różne wspólnoty. Kard. Nycz zaznaczył, że problematyka finansowania Kościołów wymaga wiedzy i wyraził nadzieję, że wiedza przekazana podczas konferencji trafi do szerszego grona odbiorców.

W pierwszej części spotkania, prowadzonej przez ks. prof. Piotra Stanisza z KUL zaprezentowane zostały różne modele finansowania Kościołów i związków wyznaniowych w Europie.

O modelu niemieckim mówił ks. prof. Mirosław Kosek z UKSW. Jak podkreślił, model ten opiera się na trzech filarach. Pierwszy to dochody z własnych dóbr Kościołów i związków wyznaniowych. Drugi to świadczenia państwa na rzecz Kościołów. Trzeci – to podatek kościelny.

Prelegent skoncentrował się na drugim i trzecim spośród tych filarów.

Zaznaczył, że całość świadczeń państwa na rzecz Kościołów podzielić można zasadniczo na dwie grupy. Pierwsza grupa to świadczenia, które są forma rekompensaty za przejęcie dóbr kościelnych w okresie tzw. wielkiej sekularyzacji na przełomie XVIII i XIX w. Świadczenia te, zakorzenione historycznie, dotyczą tylko części związków wyznaniowych, przede wszystkim Kościołów ewangelickich, Kościoła katolickiego, gmin żydowskich oraz w pewnym wymiarze Kościoła prawosławnego. Świadczenia te stanowią ok. 2,2 proc. dochodów wspólnot wyznaniowych w Niemczech.

Druga grupa świadczeń państwa, stanowiąca już ok. 30 proc. budżetów kościelnych, to dotacje i subwencje, wynikające z faktu, że państwo wspiera działalność służącą szeroko rozumianemu dobru społecznemu. Jak podkreślił ks. prof. Kosek, nie jest to przywilej, ale forma uznania przez państwo znaczenia działalności Kościołów i wspólnot wyznaniowych w tym obszarze. Najwięcej środków przeznaczanych jest na szeroko rozumianą sferę charytatywną oraz edukacyjną.

Mówiąc o trzecim filarze dochodów Kościołów i związków wyznaniowych w Niemczech, czyli o tzw. podatku kościelnym prelegent podkreślił, że pobierać go mogą tylko te wspólnoty, które z uwagi na swój status są do tego uprawnione. Zaznaczył, że podstawą podatku kościelnego jest wybrany podatek państwowy, a w praktyce podatek dochodowy od osób fizycznych. Na rzecz wspólnot wyznaniowych przekazywanych jest 8 lub 9 proc. tego podatku.

Galeria zdjęć (12 zdjęć)

Prof. Kosek mówił o obligatoryjnym charakterze podatku kościelnego – zwolnienie z niego możliwe jest tylko w przypadku wystąpienia z Kościoła. Poinformował, że spośród 521 tys. wystąpień z Kościoła w roku 2022 r. 18 proc. motywowana była kwestiami podatkowymi.

O modelach finansowania Kościołów w Czechach i na Słowacji mówił prof. ucz. dr hab. Konrad Walczuk z Wydziału Prawa i Administracji Akademii Sztuki Wojennej. Przypomniał, że źródłem obowiązujących regulacji przez wiele lat była ustawa z 1949 r. zakładająca finansowanie Kościołów i wspólnot wyznaniowych w zamian za ich kontrolowanie. Jak podkreślił, finanse przekazywane Kościołom przez państwo były na poziomie minimalnym a u podstaw tego modelu leżała chęć objęcia wspólnot nadzorem państwowym.

Prof. Walczuk poinformował, że obecne regulacje wywodzą się z 1990 r. Finansowanie Kościołów i związków wyznaniowych opiera się na: po pierwsze – środkach uzyskiwanych w ramach zwrotu majątków kościelnych oraz zadośćuczynienia, po drugie – finansowaniu ich działalności z budżetu państwa, po trzecie – tzw. „tacy” oraz dobrowolnych formach opodatkowania ze strony wiernych, po czwarte – na prowadzeniu działalności gospodarczej przez związki wyznaniowe i wspólnoty od nich zależne.

Prelegent zaakcentował też pewne różnice między Czechami a Słowacja, związane m.in. z tym, ze w Czechach zmiana prawa dokonała się wcześniej, na Słowacji dopiero w 2019 r.; być może jednak oparta jest na bardziej ugruntowanym konsensusie społecznym.

Konferencja pt. „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim” zorganizowana została przez Katolicką Agencję Informacyjną wraz z Katedrą Prawa Wyznaniowego Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL, we współpracy z Instytutem Nauk o Polityce i Administracji UKSW.

W spotkaniu uczestniczyli m.in. kard. Kazimierz Nycz, metropolita warszawski, abp Stanisław Budzik, metropolita lubelski, abp Abel, prawosławny arcybiskup lubelski i chełmski, ks. Adam Malina, prezes Synodu Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w Polsce, ks. Grzegorz Giemza z Polskiej Rady Ekumenicznej prof. Andrzej Zoll, b. minister spraw zagranicznych Jacek Czaputowicz oraz inni przedstawiciele świata nauki, polityki, biznesu i mediów.

Patronami medialnymi konferencji są: Telewizja Polska, Polskie Radio, „Gość Niedzielny”, „Niedziela”, „Idziemy”.