Konferencja zapowiadająca Dzień Modlitwy i Solidarności z Osobami Skrzywdzonymi Wykorzystaniem Seksualnym

Bliskość i solidarność z osobami skrzywdzonymi okazywana jest nie tylko tego jednego dnia, a przede wszystkim poprzez codzienną pracę delegatów, delegatek, odpowiedzialnych za prewencję, pracę duszpasterzy i duszpasterek – mówił abp Wojciech Polak podczas konferencji zapowiadającej Dzień Modlitwy i Solidarności z Osobami Skrzywdzonymi Wykorzystaniem Seksualnym (7 marca), w której udział wzięli również Marta Titaniec (prezeska Fundacji św. Józefa KEP), o. Mateusz Filipowski OCD (duszpasterz osób skrzywdzonych) i psychoterapeutka Joanna Piekarska. Spotkanie prowadził o. Leszek Gęsiak SI, rzecznik KEP.

Abp Wojciech Polak, zapowiadając zbliżający się Dzień modlitwy i solidarności z Osobami Skrzywdzonymi wykorzystaniem seksualnym (pierwszy piątek Wielkiego Postu, w tym roku – 7 marca), wyjaśnił, że pierwotnie funkcjonował on pod inną nazwą. Od 2017 r., kiedy polscy biskupi na prośbę papieża Franciszka ustanowili taki dzień, miał on bardziej charakter modlitwy i pokuty, jako wynagrodzenie za grzech i przestępstwo wykorzystywania seksualnego – akcent położony był na zadośćuczynienie we wspólnocie Kościoła.

Po latach doświadczeń i wsłuchiwania się w głos osób skrzywdzonych, z którymi od początku współpracowano również przy obchodach tego Dnia – same materiały do modlitwy od samego początku powstawały w ścisłej współpracy z osobami skrzywdzonymi – w zeszłym roku zmieniliśmy nazwę, ten Dzień modlitwy i solidarności z Osobami Skrzywdzonymi jest dniem bliskości, chcemy się modlić z wami i za was – mówił Prymas.

Obchody w całej Polsce

W bieżącym jubileuszowym roku, oprócz modlitwy we wspólnotach parafialnych, zachęcono diecezje do wskazania kościołów, np. na szlaku kościołów jubileuszowych, w których możliwe będzie wspólne spotkanie i modlitwa. “Tę bliskość i solidarność okazujemy nie tylko raz w roku, tego szczególnego dnia – codzienna praca delegatów, delegatek, odpowiedzialnych za prewencję, praca duszpasterzy i duszpasterek, jest naszym codziennym okazywaniem bliskości i solidarności” – dodał abp Polak.

Przypominając spotkanie biskupów z przedstawicielami osób skrzywdzonych, w listopadzie zeszłego roku, prymas wskazał na konkretne owoce: z inicjatywy skrzywdzonych został wysłany do Stolicy Apostolskiej wspólny apel o zmianę prawa kanonicznego. “To ważne, by te osoby były stroną pełnoprawnego działania, by mogły mieć chociażby wiedzę na temat toczącego się procesu” – mówił hierarcha.

List zawierający apel o pilne podjęcie kwestii upodmiotowienia osób pokrzywdzonych w karnych procesach kanonicznych podpisany został przez kilkadziesiąt osób skrzywdzonych i biskupów. Trafił on do Dykasterii Tekstów Prawnych w styczniu 2025 roku. Jest to pierwszy tego typu wspólny list osób skrzywdzonych i hierarchów we współczesnej historii Kościoła w Polsce.

Innym owocem listopadowego spotkania było przesłanie polskim biskupom specjalnej listy dobrych i złych praktyk.

Prymas wyraził przekonanie, że tylko solidarne działanie osób skrzywdzonych i zaangażowanych w pomoc dla nich pasterzy Kościoła ma szansę stanowić ważny krok w kierunku uzdrowienia zarówno ran osób skrzywdzonych, jak i ran całej kościelnej wspólnoty”.

Karmelita o. Mateusz Filipowski na prośbę Fundacji św. Józefa przygotował tegoroczne rozważania Drogi Krzyżowej. “Od razu wiedziałem, że ja sam nie chcę pisać – nic o nas bez nas. Taką postawę przyjąłem w kontekście skrzywdzonych. Wiem, że oni nie chcą, żeby mówiono o nich bez nich, więc od razu, poprzez moje media społecznościowe poprosiłem, żeby te osoby do mnie napisały. Chodziło mi o to, by podzielili się spojrzeniem na własną historię poprzez pryzmat Drogi Krzyżowej Chrystusa i może pewną duchową refleksją. Różnymi kanałami zaczęły spływać do mnie wiadomości. Jedne krótsze, drugie dłuższe. Gdy spłynęły wszystkie, kiedy je wydrukowałem, wyszło kilkadziesiąt stron arkuszy A4. Mnóstwo historii, które przez siebie przepuściłem” – mówił w rozmowie z KAI.

– W tym roku do tej Drogi włączone inne osoby skrzywdzone seksualnie, bo to problem społeczny. Mamy w Kościele braci i siostry, którzy zostali dotknięci tą przemocą np. w rodzinach. W tym roku pierwszy raz pojawiły się siostry zakonne, które cierpią często w ukryciu – mówił o. Filipowski.

Karmelita podkreślił konieczność uwzględnienia w formacji prezbiterów elementów koniecznych do towarzyszenia osobom skrzywdzonym.

Działalność Fundacji Świętego Józefa

Marta Titaniec, prezeska Fundacji Świętego Józefa KEP, podsumowała pomoc, jakiej w 2024 r. udzielała Fundacja osobom skrzywdzonym. W roku 2024 Fundacja na bezpośrednią i pośrednią pomoc osobom skrzywdzonym wydała 3 773 325,39 zł – to jest ponad milion złotych więcej, niż w ubiegłym roku. 131 osób skrzywdzonych otrzymało pomoc ze strony FSJ 2024. Była to pomoc psychoterapeutyczna, leczenie psychiatryczne, zakup leków, pomoc prawna, edukacyjna i duchowa. 61 osób otrzymało wsparcie bezpośrednie, 26 osób skorzystało z pomocy w ramach udzielonych grantów; 44 osoby uzyskały wsparcie poprzez porady prawno-kanoniczne oraz przez telefon wsparcia Siostry dla Skrzywdzonych.

Fundacja angażowała się w pomoc dotyczącą kontaktów osób skrzywdzonych z diecezjami lub zakonami, interweniowała na ich prośbę wobec podmiotów zewnętrznych, wspierała w przygotowaniu pism, składaniu zawiadomień, towarzyszenia w trakcie zgłaszania krzywdy. Pracownicy Fundacji niemal codziennie odbierali telefony od osób skrzywdzonych.

W 2024 r. udzielono 73 granty, dotyczące m.in. podnoszenia kwalifikacji i rozwoju profesjonalnego pracujących z osobami skrzywdzonymi, pomocy bezpośredniej, działań szkoleniowych w ramach prewencji, finansowania punktów konsultacyjnych, działania Centrum Ochrony Dziecka, działania telefonu Zranieni w Kościele, działalności naukowej, rekolekcji dla skrzywdzonych. W sumie w ramach realizacji grantów prewencyjnych działalnością szkoleniową z zakresu budowania bezpiecznych środowisk dla dzieci zostało objętych ponad 6900 osób. Ponadto Fundacja finansowała doroczne szkolenia dla ludzi pracujących w systemie ochrony, a także warsztaty oraz comiesięczne superwizje dla osób pracujących na poziomie lokalnym.

Marta Titaniec podkreśliła, że 2024 rok był czasem dynamicznego rozwoju i licznych inicjatyw: “Wspólnie z redakcją dominikanie.pl uruchomiliśmy w marcu 2024 r. serię 26 podcastów Odbudujmy DOM, poruszających tematy zdrowego duszpasterstwa, kontaktów w ramach sakramentu pokuty i pojednania i towarzyszenia duchowego, sprawowania egzorcyzmów czy zachowania równowagi w grupach charyzmatycznych. Listę zagadnień wypracowaliśmy wspólnie z osobami skrzywdzonymi. Celem tego projektu jest przekazanie narzędzi, które pomogą rozpoznać patologiczne zachowania lub mechanizmy w duszpasterstwie, chronić siebie i swoich bliskich, szukać wsparcia i uzyskać je, a w końcu także zgłosić krzywdę odpowiednim władzom świeckim lub kościelnym”.

– Podjęliśmy również współpracę z Ukraińskim Centrum Godności Dziecka, angażując się w międzynarodowy projekt Safeguarding. W ramach współpracy zorganizowaliśmy wystawę „Poznaj. Reaguj. Zadbajmy o godne dzieciństwo”, poprzez którą włączyliśmy się także w ogólnopolską kampanię FDDS „Dzieciństwo bez przemocy”. Wystawa miała na celu zwrócenie uwagi na prawo każdego dziecka do godnego i bezpiecznego dzieciństwa – opowiadała prezeska Fundacji św. Józefa, zachęcając do uczestnictwa w kursie online, którego celem jest poznanie podstawowych czynników, umożliwiających wykorzystywanie małoletnich oraz sposobów jak można temu zapobiec w Kościele. Innowacyjność Kursu „SAFEGUARDING” polega na jego artystycznej formie – wykorzystuje on grafiki Uliany Krekhovets, by skuteczniej przybliżyć trudne treści, które porusza. 6-lekcyjny kurs jest skierowany do szerokiego grona odbiorców nie tylko związanych z Kościołem, ale pracujących z dziećmi i młodzieżą w różnych instytucjach i szkołach. Kurs dostępny jest online w kilku językach, również po polsku, na stronie fsj.org.pl w zakładce PREWENCJA/kurs safeguardin

Wydane zostały także scenariusze katechez, strona internetowa Fundacji rozszerzona została o „Strefę Wiedzy” – przestrzeń skierowaną do rodziców, nauczycieli, katechetów i duchownych, gdzie znaleźć można wydane przez Fundację publikacje, ale także blisko 50 artykułów eksperckich oraz rekomendacji książkowych.

Omawiając zaangażowanie Fundacji w tegoroczny Dzień modlitwy i solidarności, wskazała na przygotowaną z twórcami katolickimi serię rozmów dostępnych na popularnych kanałach YouTube. “Wierzymy, że dzięki temu dotrzemy do jeszcze większej grupy odbiorców z ważnym przesłaniem troski i pomocy” – mówiła. Do współpracy zaproszono Tomasza Samołyka (17 marca rozmowa z psychoterapeutami Agatą Kulczycką oraz ks. Tomaszem Matyjaszczykiem z Fundacji Składak o wsparciu osób skrzywdzonych), Monikę Białkowską (24 marca w programie „Reportaż z wycinków świata” porozmawia z Magdaleną Dobrzyniak i o. Tomaszem Francem OP na temat dorosłych bezbronnych) oraz Daniela Wojdę (31 marca na kanale Pogłębiarka poprowadzi rozmowę z psychoterapeutką Anną Rygielską oraz ks. Tomaszem Sage SDB na temat nadużyć w sferze duchowej).

Psychoterapeutka Joanna Piekarska, (Specjalistyczna Poradnia Psychologiczna „Pracownia Dialogu”) podkreśliła, że pomoc psychoterapeutyczna i często też psychiatryczna jest konieczna dla osób, które doświadczyły przemocy seksualnej, ze względu na ciężar doznanej traumy. “Potrzebna jest też mądra i życzliwa reakcja osób, które jako pierwsze dowiadują się o tej krzywdzie” – wskazała, zapewniając, że każdy w Kościele może być taką osobą i dobrze być na taką możliwość przygotowanym, żeby osoby skrzywdzonej nie retraumatyzować. Wskazała na konieczność życzliwego wysłuchania, nie reagowania zbyt szybko, powstrzymywania się od dopytywania i ocen. Zachęciła do tego, by docenić odwagę tej osoby, podziękować za zaufanie, a przede wszystkim by nie bagatelizować krzywdy, nie dawania rad takich jak “zapomnij”, “przebacz”.

Można pomóc w znalezieniu profesjonalnej pomocy – osoby kompetentne i z doświadczeniem w tym temacie znaleźć można poprzez inicjatywę Zranieni w Kościele czy Fundację św. Józefa.

Na stronie wspolnotazezranionymi.pl zamieszczone są rozważania Drogi Krzyżowej ze świadectwami osób zranionych wykorzystaniem oraz liczne materiały duszpasterskie do modlitwy w parafiach i wspólnotach.