Kongres Kultury Chrześcijańskiej: Wyzwania współczesnej nauki

Pasjonująca dyskusja o granicach naukowego poznania, które otwierają drzwi do transcendencji była ostatnią z debat na VII Kongresie Kultury W Lublinie. Wzięli w niej udział prof. Krzysztof Meissner, światowej sławy polski fizyk, ks. prof. Józef Niewiadomski, znany teolog z Uniwersytetu w Insbrucku, prof. Andrzej Szeptycki z UW, wiceminister nauki a dyskusję prowadził prof. Piotr Gutowski, filozof z KUL.

Prof. Krzysztof Meissner podkreślił, że to właśnie dzięki fizyce jesteśmy w stanie poznać i zrozumieć mechanizmy rządzące światem materialnym. I jest to wiedza pewna, gdyż została udowodniona, wobec czego prawa fizyki nie mogą być podważane. Dzięki nim człowiek wie jak poruszać się w świecie materialnym i jak z niego korzystać, co daje to mu  poczucie bezpieczeństwa. „Kiedy widzę tę znakomicie zaprojektowaną i świetnie działającą prostotę praw fizycznych, jest to coś tak niebywale pięknego, że dotykam niejako transcendencji, czyli pewnej rzeczywistości, która nas przerasta” – powiedział prof. Meissner, wyjaśniając, że nauki ścisłe, a przede wszystkim fizyka otwierają badacza na transcendencję, co jest bardzo istotnym doświadczeniem.

Uczony podkreślił jednak, że istnieją obszary, w których rozwinięta fizyka stawia takie pytania, na które nie jest już  w stanie odpowiedzieć.  Są to np. pytania dotyczące wielkości kosmosu, której człowiek nie zna, mając możliwość obserwacji tylko bardzo niewielkiej jego części. Są to także pytania dotyczącego tego, co było wcześniej, zanim pojawił się świat materialny.  Na te pytania, jak i bardzo wiele innych, nauka nie jest w stanie odpowiedzieć i być może nigdy nie będzie do tego zdolna. Jego zdaniem, wraz z końcem XIX wieku skończyła się epoka wiary, że nauka nam wszystko wyjaśni. Dzisiejsze nauki ścisłe – podkreślił – stawiają człowieka wobec tajemnicy, której sam za pomocą instrumentów jakimi dysponuje, nie jest w stanie poznać. Na pytania te – nie wchodząc w kompetencje ani w metodologię nauki – próbuje dać odpowiedź religia. Nigdy więc nauka, nawet najbardziej rozwinięta, nie zastąpi religii, choć taka utopia towarzyszyła ludzkości od  epoki oświecenia. Dziś natomiast coraz bardziej jesteśmy świadomi, że rola nauki jest zupełnie inna niż religii, a na swym pograniczu obie te sfery ludzkiego życia mogą się spotkać w twórczy sposób.

Zgodził się z tym ks. prof. Józef Niewiadomski, mówiąc,  że zarówno religia jak i współczesna nauka nie podzielają żadnej determistycznej teorii rozwoju świata, gdyż nie sposób jest go w racjonalny sposób przewidzieć. Podkreślił też, że w ostatnich stuleciach Bóg był traktowany jako swego rodzaju „zapchajdziura”, gdyż wstawiano go w te „dziury”, na które nauka nie miała odpowiedzi. Tłumaczył, że rola religii jest w istocie zupełnie inna, gdyż daje człowiekowi odpowiedź na najbardziej podstawowe pytania: o sens życia, czy o nadzieję wobec cierpienia i zła, co nie jest przedmiotem nauki. Ks. Niewiadomski zaznaczył, że Biblia w swoim przesłaniu niesie nadzieję, że oto Bóg jest stwórcą i Panem świata oraz, że nie zapomni o nas i nas wybawi. I to jej przesłanie wciąż jest aktualne i komplementarne wobec wszelkich zdobyczy nauki. Stanowi też podstawę etyki, która każdemu społeczeństwu jest niezbędna,  niezależnie od stopnia jego religijności.

Z kolei prof. Andrzej Szeptycki jako wiceminister nauki mówił o narastających wyzwaniach, w jaki sposób należy dziś chronić wyniki badań naukowych, przed próbą ich kradzieży z zewnątrz lub ideologicznymi manipulacjami. A specjalizują się w tym służby niektórych krajów, w szczególności Rosji.