Dz 28,11-16: Duch Święty doprowadza Pawła do Rzymu, w którym apostoł daje świadectwo Ewangelii
06 kwietnia 2025 | 14:01 | Opracował: ks. dr Stanisław Sadowski, moderator Dzieła Biblijnego w diecezji kieleckiej Ⓒ Ⓟ

Tekst w brzmieniu Biblii Tysiąclecia
11 Po trzech miesiącach odpłynęliśmy na okręcie aleksandryjskim z godłem Dioskurów, który przezimował na wyspie. 12 Przybywszy do Syrakuz, pozostaliśmy trzy dni. 13 Stąd płynąc wzdłuż wybrzeża przybyliśmy do Regium i po jednym dniu, gdy powiał wiatr południowy, nazajutrz przybyliśmy do Puteoli. 14 Tam spotkaliśmy braci i zostaliśmy na ich prośbę siedem dni. Tak przybyliśmy do Rzymu. 15 Tamtejsi bracia, dowiedziawszy się o nas, wyszli nam naprzeciw aż do Forum Appiusza i Trzech Gospód. Ujrzawszy ich, Paweł podziękował Bogu i nabrał otuchy. 16 Gdyśmy weszli do Rzymu, pozwolono Pawłowi mieszkać prywatnie razem z żołnierzem, który go pilnował.
Analiza literacka i egzegeza tekstu
- Opisany epizod jest fragmentem opowiadania o procesie i podróży Pawła do Rzymu (21,27–28,31), która jest efektem jego uwięzienia w Jerozolimie i jego decyzji o skorzystaniu z przysługującego mu prawa odwołania się do wyroku Cezara.
- Od strony gatunkowej tekst stanowi opowiadanie historyczne, w znaczeniu historiografii starożytnej i z uwzględnieniem wszelkich uwag, jakie można do niej stosować w wypadku sposobu posługiwania się tym gatunkiem w Dziele Łukaszowym. Widzimy tutaj wiele szczegółów, które nie mają bezpośredniego teologicznego znaczenia, tym bardziej nabierają znaczenia historycznego i łącznie z informacjami pozyskiwanymi z listów św. Pawła pozwalają odtworzyć historię jego podróży.
- Paweł odbywa tę podróż pod strażą, na czele której stoi rzymski setnik Julius.
- Kontekst poprzedzający opisuje pobyt Apostoła na Malcie (gr. Melite), będący efektem sztormu i osadzenia jego statku na mieliźnie. Tam przeżywa atak węża, dokonuje także licznych uzdrowień.
- Po trzech miesiącach Paweł wraz z eskortą zostali zaokrętowani na statku należącym do właścicieli z Aleksandrii. Można domniemywać, że obowiązkiem kapitanów statków prywatnych było przewozić urzędników i osoby podróżujące w ramach wypełniania obowiązków państwowych, tak jak to miało miejsce w tym konkretnym przypadku.
- Wspomniani w tekście Dioskurowie to bliźniacze bóstwa Kastor i Polluks – czczone przez żeglarzy jako ich patroni, których podobizny umieszczano na dziobie lub burcie okrętu. Takie przyporządkowanie stanowiło także odpowiednik dzisiejszej nazwy okrętu.
- Trasa morskiej podróży wiodła przez Sycylię – Syrakuzy to jej stolica. Od Malty dzieli ją około 80 mil. Następnie trasa wiodła do znajdującego się na „czubku” Italskiego „buta” Regium (dzisiejsze Reggio) i dalej wzdłuż zachodniego wybrzeża do Puteoli (dzisiaj Pozzuoli), gdzie podróżni wysiadają na brzeg.
- Podróż morska poddana była często kaprysom wiatru o czym świadczą także wzmianki w analizowanym tekście („gdy powiał wiatr południowy”). Brak tego wiatru mógł przyczynić się do trzydniowej przerwy w podróży jaka miała miejsce po dotarciu do Regium.
- Dalszą część podróży odbyli już drogą lądową.
- Św. Łukasz z pieczołowitością historyka przytacza poszczególne etapy wędrówki używając określeń niewątpliwie znanych czytelnikom jego dzieła takich jak Forum Appiusza (miasto 41 mil od Rzymu) i Trzy Gospody (30 mil od Rzymu), które inaczej niż może się wydawać, nie są miejscami w Rzymie.
- Spotkanie z „braćmi” w Puteoli ma znamiona przypadkowego. Inaczej niż to z braćmi z Rzymu, kiedy wychodzą Pawłowi naprzeciw. Ich obecność napełnia Pawła otuchą.
- W czasach Pawła Rzym choć był najwspanialszym miastem Imperium, daleki był jeszcze od swojej późniejszej świetności, budowa Koloseum nie została jeszcze ukończona, świątynia uznanego za bóstwo poprzedniego cesarza Klaudiusza była w trakcie budowy, wiele wspaniałych budowli jak łaźnie i akwedukty miały powstać dopiero za 100 lat. Pobyt Pawła w Rzymie przypada na czas panowania cesarza Nerona (54-68), autora prześladowania chrześcijan i przebudowy części Rzymu.
- W Rzymie Paweł będzie przebywał w więzieniu domowym, pod strażą. Strażnicy mogli się wymieniać, co mogło przyczynić się do poznania przez wielu z nich nie tylko osoby Pawła, ale także jego nauki. Niektóre mniej uznane rękopisy zawierają wzmiankę o tym, że centurion przekazał Pawła dowódcy straży. Spekuluje się, że ze względu na to że Paweł miał być więźniem cesarskim, mogło chodzić o straż bezpośrednio podległą cesarzowi – straż pretoriańską. Taki rodzaj więzienia zastrzeżony był dla bardziej znamienitych więźniów i dostępny tylko przy oskarżeniu o niektóre rodzaje przestępstw. Trudno jednoznacznie stwierdzić czemu Paweł zawdzięcza takie życzliwe potraktowanie, jednak jak można się przekonać z kontekstu następującego, pozwoli mu ono bezpośrednio – przez spotkania, oraz pośrednio, przez listy oddziaływać na Kościół w Rzymie i poza jego granicami do końca jego życia.
Źródło: Logos Bible Software 2007. www.logos.com
Orędzie teologiczne
- Fragment opisuje ziszczenie się pragnienia Pawła, aby głosić Ewangelię w centrum Rzymskiego imperium. Wiemy z listów, że Paweł miał nadzieję udać się jeszcze do Hiszpanii. To marzenie nie zostało zrealizowane. Hiszpania była zachodnim krańcem znanego wtedy świata.
- Odtwarzając chronologie życia i podróży św. Pawła w oparciu o dostępne źródła pozabiblijne i informacje, które pozyskujemy z jego listów, widzimy nieraz pewne nieznaczne przesunięcia czasowe, jakich dokonuje św. Łukasz, a które wynikają ze strategii narracyjnej poddanej celowi teologicznemu jakim jest ukazanie w jaki sposób realizuje się nakaz i zapowiedź dana przez Jezusa Apostołom przed Wniebowstąpieniem: „ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi.” (dz 1,8). W ten sposób ukazane jest Boże autorstwo dzieła ewangelizacji, realizowane przez Ducha Świętego przy pomocy Apostołów, których Duch posyła do różnych grup ludzi. Sposób, w jaki opowiadanie o ich „Dziełach” układa Łukasz, oddala akcję coraz bardziej od stanowiącej centrum świata i kultu żydowskiego Jerozolimy. Rozszerzanie się Ewangelii ma, obok innych, wymiar przestrzenny, w tym wymiarze na koniec jednak Opatrzność Boża wiedzie Pawła nie na dosłowny kraniec świata, a do jego ówczesnego centrum. W innym porządku – uwzględniającym status religijny i przynależność do Przymierza z Bogiem – jest to coraz dalsze wyjście na peryferia – od Żydów w Jerozolimie, przez Samarytan, żydowską diasporę, po świat pogański, w którym Paweł tak niestrudzenie głosił Ewangelię, a którego centrum stanowi Rzym. Ten schemat zresztą realizuje się nie tylko w wymiarze „globalnym”, ale także jest elementem strategii ewangelizacyjnej Pawła, który wszędzie gdzie jest głosi Ewangelię najpierw Żydom, następnie wychodzi do pogan. Z Rzymu Ewangelia będzie się dalej rozchodzić na krańce ówczesnego świata. W takim rozumieniu Jerozolima może reprezentować centrum świata żydowskiego a Rzym stolicę świata pogańskiego. Bez wątpienia teologia splata się tutaj z historią, a traktowany z całą pewnością jako historyczny pobyt w Rzymie dwóch wielkich Apostołów – Piotra i Pawła, jak również ich męczeńska śmierć uczyni z tego miejsca tak centralny ośrodek chrześcijańskiego życia.
- Paweł zostaje przyjęty życzliwie przez mieszkających w Rzymie braci, choć to jego pierwsza wizyta należy mniemać, że miał tam pewne kontakty. Wielu dokonywało triumfalnych wjazdów do Rzymu, które znamionowały militarne zwycięstwo, były dowodem rozlicznych przewag. Paweł do Rzymu przybywa jako więzień. Na włoskiej ziemi czuje otuchę z obecności braci. Choć ten wjazd nie nosi znamion tryumfu, a jak się przekonamy historia Pawła nie zostanie zamknięta w ramach Dziejów Apostolskich, wiemy, że głoszona przez niego Ewangelia ostatecznie odniesie zwycięstwo także w sercach wielu Rzymian.
Ojcowie Kościoła
- Jan Chryzostom – Nauczanie dotarło już do Sycylii. Zobacz jak to się rozegrało: w Puteoli znaleźli jakichś braci i spotkali ich i innych. Miłość braci była taka, że nie przeszkadzało im to, że Paweł był w łańcuchach[1].
- Zobacz proszę jak sam Paweł był dotknięty w ludzki sposób. „Widząc ich” jest napisane, “nabrał otuchy”. Mimo wszystkich cudów, które czynił widok braci wciąż przynosił mu wsparcie. Stąd wiemy, że otrzymywał pociechę i coś przeciwnego podobnie jak inni[2].
Oddziaływanie w kulturze
Zwiedzanie Malty i Rzymu obfitują we wspomnienia św. Pawła, któremu poświęcone zostało wiele miejsc. Pobyt w tych miejscach jest traktowany jako pewnik. Jednak zwiedzane często więzienie Mamertyńskie nie było miejscem jego domowego aresztu, wspomnianym w omawianym fragmencie, a miejscem, gdzie spędził ostatnie dni życia, o których nie wspominają Dzieje Apostolskie. Miejscem, które w sposób szczególny upamiętnia Apostoła jest Bazylika pod jego wezwaniem znajdująca się za antycznymi murami Rzymu, dlatego nazywana „Bazyliką św. Pawła za murami”:
https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRx9lcxwS3W4j2Piwg20vyJNOXh-uJ4PE4a3Q&s
Nauczanie papieskie
- Jan Paweł II, Przemówienie na temat Św. Pawła (1983): Św. Paweł był nie tylko największym apostołem, ale również mistrzem w rozszerzaniu Ewangelii na krańce świata. Jego listy i podróże apostolskie stanowiły fundament misyjnej działalności Kościoła, który wznosił się ku wielkim wyzwaniom świata antycznego, a później przekraczał granice znanego świata.”
- Papież Benedykt XVI w przemówieniu z okazji obchodów Roku Św. Pawła (2008):
„Św. Paweł, z jego niezachwianą wiarą w Pana Jezusa i pasją do głoszenia Ewangelii, jest wzorem dla wszystkich, którzy pragną nieść Słowo Boże aż na krańce świata. Jego życie to przykład, jak chrześcijańska misja nie zna granic i ma zasięg powszechny, obejmujący wszystkie ludy.”
- Papież Franciszek: Evangelii gaudium (2013):„Kościół musi nieść Ewangelię na krańce świata, zgodnie z przykładem św. Pawła, który niezłomnie dążył do rozszerzania Królestwa Bożego. Dzisiaj również musimy być odważni w naszej misji, nie zamykając się w granicach naszych wspólnot, ale wychodząc na zewnątrz, aby głosić Jezusa wszystkim.”
Krótka medytacja
Duch Święty prowadził Apostoła Pawła drogami ewangelizacji, a przez niego i pozostałych Apostołów prowadził Kościół. Dziś także misja Kościoła urzeczywistnia się dzięki ludziom wiedzionym tym samym pragnieniem głoszenia Ewangelii i napełnionych Duchem Prawdy, dla których granice kulturowe, etniczne, przestrzenne nie stanowią żadnej przeszkody. Budując na naturalnych talentach i zdolnościach Bóg uzdalnia i umacnia człowieka do wypełniania jego powołania. Droga Apostoła jest jednak drogą do człowieka. Także Paweł spotyka na swojej drodze innych ludzi. Nie zamyka się na nich. Czerpie także z tych spotkań pociechę. Jest to szczególna wymiana darów. Potrafi docenić życzliwą obecność braci. Czytając opisy jego podróży widzimy, że zawsze otoczony jest ludźmi. Są oni świadkami jego nauczania, ale i życia. Apostoł nie pozostawia nic dla siebie, oddaje się braciom i głoszeniu Ewangelii. Dziś także człowiek jest drogą, dzięki której rozszerza się Ewangelia. Często zwykłe ludzkie relacje, bycie razem, obserwowanie ludzi oddanych Ewangelii staje się zarzewiem wiary, wewnętrznej przemiany, a wreszcie odnalezieniem także i w sobie tego apostolskiego zapału, który wzbudza w wierzących Duch Święty: tak konsekrowanych jak w coraz to nowych rzeszach ludzi świeckich, aktywnych uczestników apostolatu biblijnego.
[1] Francis Martin and Evan Smith, eds., Acts, Ancient Christian Commentary on Scripture (Downers Grove, IL: InterVarsity Press, 2006), 315.
[2] Francis Martin and Evan Smith, eds., Acts, Ancient Christian Commentary on Scripture (Downers Grove, IL: InterVarsity Press, 2006), 315.
cieszymy się, że odwiedzasz nasz portal. Jesteśmy tu dla Ciebie!
Każdego dnia publikujemy najważniejsze informacje z życia Kościoła w Polsce i na świecie. Jednak bez Twojej pomocy sprostanie temu zadaniu będzie coraz trudniejsze.
Dlatego prosimy Cię o wsparcie portalu eKAI.pl za pośrednictwem serwisu Patronite.
Dzięki Tobie będziemy mogli realizować naszą misję. Więcej informacji znajdziesz tutaj.