Min. Romanowski: pocieszający jest spadek przemocy fizycznej wobec dzieci w relacjach domowych

Pocieszający jest spadek przemocy fizycznej wobec dzieci w relacjach domowych. Zakładam, że jest to efekt edukacji, ale też wielu działań, które podejmowaliśmy w ostatnich latach. (…) Niestety wzrasta odsetek przemocy rówieśniczej – podkreślił w rozmowie z KAI minister Marcin Romanowski, komentując raport Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę pt. „Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce 2023”. Badanie zostało zaprezentowane podczas prezentacji, która odbywał się w warszawskim Pałacu Kultury i Nauki.

Jak podkreślił w rozmowie z KAI Marcin Romanowski, „najbardziej pocieszający jest spadek przemocy fizycznej wobec dzieci w relacjach domowych”. Według raportu, problem ten dotyka 1/3 badanych dzieci. Aż 36% z nich to dziewczynki, a 29% chłopcy (11-14 lat – 30%, 15-17 lat – 36%). W kontekście przemocy domowej Fundacja zadała także pytanie o kary cielesne, w tym stosowanie klapsów. 41% dzieci zadeklarowało, że kiedykolwiek dostało klapsa, 15% doświadczyło bicia lub kopania, a 22% przemocy psychicznej ze strony bliskich dorosłych.

Przemoc psychiczna ze strony bliskich dorosłych w ostatnich latach utrzymuje się na podobnym poziomie, nastąpił jednak trend spadkowy przemocy fizycznej. W 2018 r. wyniosła ona 20%, a w 2023 – 15%. Podobnie jest z klapsami i karami cielesnymi – także można zaobserwować spadek i mniejszy odsetek dzieci doświadczających przemocy domowej w tej edycji badania.

– Zakładam, że jest to efekt edukacji, ale też wielu działań, które podejmowaliśmy w ostatnich latach, jak chociażby wprowadzenie do naszego systemu prawnego natychmiastowego nakazu policyjnego opuszczenia przez osobą stosującą przemoc mieszkania i zakazu zbliżania się, jak również kolejne narzędzia zawarte w Ustawie Antyprzemocowej 2.0, które powodują, że udaje nam się przerwać tę spiralę strachu i niepewności – uważa wiceminister sprawiedliwości.

Raport FDDS obejmuje różne kategorie – przemoc rówieśniczą, przemoc domową, zaniedbanie fizyczne i emocjonalne, tzw. parentyfikację, a także przypadki wykorzystywania seksualnego. Z raportu wynika, że największa liczba dzieci doświadcza przemocy rówieśniczej – jest to 66%, czyli 2/3 wszystkich dzieci, które kiedykolwiek doświadczyły jakiejś z form tej przemocy. Przede wszystkim jest to przemoc fizyczna (48%) oraz psychiczna (44%). Jak również znęcanie się (18%), napaść zbiorowa (17%) oraz tzw. przemoc podczas randki (6%).

Porównując te tendencje na przestrzeni lat, zanotowano wzrost przemocy rówieśniczej. W szczególności przemocy psychicznej. Z 29 % w roku 2018, aż do 44% w obecnej edycji badania. Przemoc fizyczna także wzrosła z 42% do aż 48%, a wskaźnik znęcania się, który w 2018 roku wynosił 14%, obecnie wzrosło do 18%.

– Niestety wzrasta odsetek przemocy rówieśniczej, to dla mnie najważniejsze ustalenie tego raportu. Pewne działania w tej kwestii już podejmujemy. Standardy ochrony małoletnich są znacząco ukierunkowane na przeciwdziałanie przemocy rówieśniczej. Wkrótce w wielu miastach w Polsce ruszą też projekty mediacji rówieśniczej. Może nie jest to antidotum na wszystkie problemy, ale na wiele z nich, również na zasadzie prewencji. Chcemy angażować młodych, którzy chcą brać odpowiedzialność i troszczyć się o swoich rówieśników, w tego typu działania. W mojej ocenie to największe wyzwanie, jeśli idzie o kwestie związane z przemocą rówieśniczą, z przemocą wobec dzieci w najbliższych latach. Mam nadzieje, że te działania, które rozpoczęliśmy, będą kontynuowane – podkreślił minister Romanowski.

Według raportu FDDS, więcej niż co czwarta badana osoba (26%) została w swoim życiu wykorzystana seksualnie bez kontaktu fizycznego. Oznacza to, że zetknęła się z ekshibicjonizmem, słowną przemocą seksualną, była uwodzona w internecie lub doświadczyła niechcianego sekstingu (udostępnienie innym zdjęć lub filmu przedstawiającego kogoś nago lub prawie nago bez jego zgody). Nastolatki coraz częściej doświadczają słownej przemocy seksualnej (wzrost z 8% w 2013 r. do 11% w 2023 r.). Coraz częściej także stykają się z ekshibicjonizmem (wzrost z 9% w 2018 r. do 14% w 2023 r.). Wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym doświadczyło 8% nastolatków. W ciągu ostatnich 10 lat (od 2013 r. do 2023 r.) badaczki i badacze z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę nie odnotowali istotnych zmian w odsetkach doświadczeń poszczególnych form wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym.

W ub. tygodniu rząd przyjął Krajowy Planu Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Małoletnich na lata 2023-2026. Uchwała ta ma zapewnić lepsze warunki dla skutecznego przeciwdziałania przestępstwom przeciwko wolności seksualnej na szkodę małoletnich w Polsce. Chodzi m.in. o zwiększenie skuteczności działań wobec osób, które dopuściły się czynów zabronionych wobec dzieci.

Za pracę nad nim odpowiadał min. Marcin Romanowski wraz z sędzią Agnieszką Matysek, sekretarzem Zespołu ds. przeciwdziałania przestępczości przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę osób małoletnich.

Zdaniem min. Romanowskiego, przyjęty plan przewiduje konkretne działania, dzięki którym system prawny będzie jeszcze bardziej będzie uwzględniał ochronę dzieci przed przestępczością na tle seksualnym. – To kontynuacja działań, które od lat podejmuje Ministerstwo Sprawiedliwości, chociażby przygotowując rejestr pedofilii, podwyższając wymiar kary za przestępstwa na tle seksualnym, a więc z jednej strony represja, a z drugiej działania systemowe, które zawarte są w Krajowym Planie Przeciwdziałania Przestępstwom na Tle Seksualnym w stosunku do dzieci – zaakcentował wówczas.

Przyjęty plan zapewnia kompleksowe wzmocnienie systemu ochrony przed przestępstwami seksualnymi. To m.in. skoordynowana analiza zagrożeń przestępczością seksualną; program edukacyjny dla różnych grup społecznych (np. młodzieży, rodziców, nauczycieli); szkolenia dotyczące rozpoznawania symptomów krzywdzenia dzieci, udzielania im pomocy i wsparcia; wzmocnienie kompetencji oraz specjalizacja funkcjonariuszy organów ścigania, sędziów i prokuratorów; utworzenie bazy danych, która ułatwi wykrywanie zakazanych treści, np. w internecie; kompleksowe wsparcie dla ofiar przestępstw seksualnych oraz ich rodzin; wzmocnienie działań terapeutycznych i profilaktycznych; działania mające na celu ujawnianie przestępstw seksualnych wobec dzieci; poszanowanie prywatności i godności osób pokrzywdzonych – zapewnienie etycznego przekazu medialnego.

Cały raport Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę dostępny jest TUTAJ.

Wyniki badania zostały zaprezentowane podczas 20. Ogólnopolskiej Konferencji „Dziecko pokrzywdzone przestępstwem” organizowanej przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę i Urząd m.st. Warszawy, który także współfinansował to wydarzenie. Badanie „Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce 2023” i organizacja konferencji zostały sfinansowane ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.

Od 2013 r. FDDS regularnie prowadzi diagnozę przemocy wobec dzieci w Polsce. Tak jak w poprzed­nich edycjach w 2023 r. wykorzystano kwestionariusz Juvenile Victimization Questionnaire w polskiej adaptacji. Diagnoza stanowi jedno z nielicznych kompleksowych źródeł wiedzy o problemie przemocy wobec dzieci w Polsce.

Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę od ponad 30 lat chroni dzieci przed przemocą i wykorzystaniem seksualnym. Zapewnia dzieciom i ich opiekunom wsparcie, profesjonalną pomoc psychologiczną i prawną. Uczy dorosłych, jak mądrze i skutecznie reagować na przemoc wobec dzieci oraz co robić, gdy podejrzewają, że dziecko jest krzywdzone. Wspiera i angażuje rodziców by wychowywali dzieci z miłością i szacunkiem. Wpływa na polskie prawo, by jak najlepiej chroniło interes dziecka.