Modlitwa przy grobie śp. Stanisława Pietraszki, kolegi Pyjasa

Mieszkańcy Radziechów na Żywiecczyźnie oraz przyjaciele z różnych stron Polski modlili przy grobie śp. Stanisława Pietraszki – studenta fizyki UJ, który w 1977 roku, podobnie jak jego kolega Stanisław Pyjas, stracił życie w niewyjaśnionych dotąd okolicznościach. W tym roku przypada 45. rocznica śmierci obu opozycjonistów, którzy pochodzili z podżywieckich wiosek, uczęszczali wspólnie do liceum w Żywcu, a potem studiowali w Krakowie. Obaj zginęli prawdopodobnie z rąk funkcjonariuszy SB.

Przy grobie swego tragicznie zmarłego kolegi stanęli koledzy rocznikowi z czasów studiów: Józef Piekarczyk – student matematyki, Zbigniew Pietroń – student fizyki i astronomii oraz Zdzisław Haręża – student historii, ale równocześnie kolega Pietraszki i Pyjasa z czasów licealnych. Na uroczystości byli również członkowie i sympatycy Stowarzyszenia „Dzieci z Serc” z Jadwigą Klimondą.

Student 5. roku fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Stanisław Pietraszko widział swego kolegę Pyjasa na kilka godzin przed śmiercią. Zauważył wtedy, że śledził go jakiś mężczyzna. Na podstawie jego zeznań sporządzono portret pamięciowy nieznajomego. Około 2 miesięcy później Pietraszko na zaproszenie nowo poznanej dziewczyny wyjechał nad Zalew Soliński. Pod koniec lipca 1977 jego ciało w kąpielówkach i czepku znaleziono pływające po powierzchni wody. Pietraszko cierpiał na alergię wywołującą wodowstręt, dlatego nigdy nie pływał. Rodzina i przyjaciele Pietraszki uważają, że ta śmierć nie była przypadkowa.

Wiadomo, że Służba Bezpieczeństwa inwigilowała rodzinę Pietraszki. Robiono z ukrycia zdjęcia ludzi odwiedzających jego grób w Radziechowach.

Kolega Pietarszki Stanisław Pyjas, pochodzący z pobliskich Gilowic, podczas studiów polonistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim włączył się do organizowania protestów przeciwko represjom władzy wobec robotników Radomia i Ursusa. Współpracował z Komitetem Obrony Robotników. 7 maja 1977 został zamordowany w kamienicy przy ulicy Szewskiej 7 w Krakowie. Za śmiercią stała najprawdopodobniej Służba Bezpieczeństwa.

Śmierć Pyjasa wywołała masowe demonstracje studentów. „Czarny Marsz” zorganizował przyjaciel Pyjasa Bronisław Wildstein. 15 maja 1977 odczytano deklarację zawiązującą Studencki Komitet Solidarności w Krakowie. Była to pierwsza tego rodzaju organizacja w Europie Wschodniej. Broniła praw środowiska studenckiego i walczył z komunistyczną władzą.

W lipcu 2001 roku Sąd Okręgowy w Krakowie skazał na dwa lata, w zawieszeniu na trzy, dwóch byłych funkcjonariuszy SB i MSW, oskarżonych o utrudnianie śledztwa dotyczącego śmierci Stanisława Pyjasa. Wcześniej, w 1977, 1993 i 1999 roku, śledztwo trzykrotnie umarzano, uzasadniając to niemożnością wykrycia sprawców.

3 września 2006 r. Stanisław Pyjas został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Po ekshumacji szczątków Stanisława Pyjasa jego siostrzenica złożyła zawiadomienie o podejrzeniu utrudniania postępowania w trakcie i po ekshumacji. W lipcu 2011 krakowska prokuratura umorzyła śledztwo w sprawie utrudniania postępowania.