Nagroda Karla Rahnera dla teologów z Chile i Niemiec

Laureatami Nagrody Karla Rahnera za 2021 rok zostali dwaj teolodzy: niemiecki dogmatyk Aaron Langenfeld oraz jezuita z Chile o. Hernán Rojas. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się 14 października na Uniwersytecie w Innsbrucku. Nagroda ustanowiona w 1985 roku przez Wydział Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Innsbrucku wyróżnia w ten sposób wybitne prace odnoszące się do znanego jezuity o. Karla Rahnera (1904-1984), jego dzieł lub myśli. Od kilku lat nagroda jest przyznawana raz w roku przez Fundację Karla Rahnera z siedzibą w Monachium.

„Prace Langenfelda i o. Rojasa mają niezwykle nowatorski profil zarówno dla badań nad dziełem Karla Rahnera, jak i dla rozwoju teologii systematycznej i teologii duchowości” – stwierdziło jury.

Langenfeld podejmuje szeroko dyskutowany podstawowy aksjomat Karla Rahnera, że ludzka wolność i doskonałość wzrastają wraz z bliskością Boga. Tę orientację, fundamentalną dla całego chrześcijańskiego świata i ludzkiej perspektywy, omawia na najwyższym poziomie aktualnych debat w teologii i filozofii. Langenfeld przekłada troskę Rahnera na „pneumatologię transcendentalną”. W ten sposób udaje mu się obalić podstawy konkurencyjnej relacji między łaską a wolnością, która nadal jest przeciwstawiana tezie Rahnera.

Drugi laureat, o. Hernan Rojas, przedstawia niezależną teologię powołania w swoim szczegółowym opracowaniu dzieła Karla Rahnera, stwierdziło jury tegorocznej nagrody. Chociaż „powołanie” nie jest jednym z tematów, którymi Rahner zajmował się w sposób szczegółowy, to jednak obszerna praca o. Rojasa wyraźnie pokazuje, „jak owocne jest konsultowanie tego dzieła z nowymi tematami”. Zdaniem o. Rojasa powołanie okazuje się być „drogą, na której osoba realizuje się w wolności poprzez wzrastające oddanie i nieskrywaną służbę”. Ta ścieżka jest otwarta dla wszystkich ludzi.

Urodzony w 1985 roku Aaron Langenfeld jest wykładowcą teologii fundamentalnej i religioznawstwa porównawczego na Wydziale Teologicznym w Paderborn. O. Hernán Rojas (ur. 1983) jest jezuitą. Studia na Uniwersytecie w Innsbrucku zwieńczył doktoratem , obecnie wykłada teologię na Uniwersytecie Katolickim w Antofagasta w Chile.

Karl Rahner, jeden z najwybitniejszych teologów XX wieku, urodził się 5 marca 1904 r. we Fryburgu Bryzgowijskim. Po maturze w 1922 r. wstąpił do zakonu jezuitów. Już w nowicjacie całkowicie poświęcił się duchowości i jako 20-latek ogłosił artykuł zatytułowany „Dlaczego modlitwa sprawia nam kłopoty?”. Późniejszy plan przełożonych zakonu, aby o. Rahner został wykładowcą akademickim filozofii, nie powiódł się, gdyż student nie obronił doktoratu u profesora Martina Honeckera. Ten „przykry przypadek” otworzył młodemu jezuicie drogę do obfitującego w niezwykłe sukcesy życia teologa.

Po święceniach kapłańskich w 1932 obronił doktorat w Innsbrucku, tam też habilitował się w 1937 r. i – z przerwami – był profesorem zwyczajnym do 1964 r. W 1937 również w Innsbrucku rozpoczął cykl wykładów poświęconych łasce. Wtedy to zarysowały się jego główne koncepcje teologiczne.

W kwietniu 1964 – jako następca Romano Guardiniego – objął katedrę chrześcijańskiej wizji świata i filozofii religii w Monachium. Aż do przejścia na emeryturę w 1971 wykładał też dogmatykę i historię dogmatów na uniwersytecie w Münster. W 1971 w nagrodę za osiągnięcia w zakresie badań z pogranicza teologii i filozofii został profesorem honorowym Wyższej Szkoły Filozoficznej w Monachium.

W 1963 Jan XXIII włączył o. Rahnera do grona teologów II Soboru Watykańskiego, w którego przygotowaniu odegrał on istotną rolę. Był również osobistym ekspertem kard. Franza Königa z Wiednia. W tym charakterze wywarł znaczny wpływ na wydarzenia soborowe.

Jezuita, którego celem życia było „ludzkie oblicze Kościoła”, jako emeryt powrócił w 1981 do Innsbrucka i tam zmarł 30 marca 1984. Pochowano go w krypcie miejscowego kościoła jezuitów. W ostatnich latach życia nie krył rozczarowania wewnętrzną sytuacją Kościoła i brakiem woli reform.

Za swój dorobek naukowy otrzymał 15 doktoratów honoris causa. W 1985, w rok po jego śmierci, całe jego archiwum znalazło się w Innsbrucku i było przechowywane na wydziale dogmatyki. Niedawno przeniesiono je do Monachium i tam opiekują się nim miejscowi jezuici. Zarządza nim obecnie ks. Andreas Batlogg.

Ks. Karl Rahner był uniwersalnym teologiem, często mówi się o nim jako o współczesnym „doktorze Kościoła”. Jego publikacje obejmują ok. 4 tys. tytułów i zawierają liczne wypowiedzi, dotyczące również bieżących zagadnień kościelnych i społecznych. Wolność myśli była dla niego sprawą oczywistą. Jezuita przekonywał argumentami i nie dopuszczał do wyniszczającej krytyki. Jego dzieło było i jest różnie interpretowane. On sam zawsze twierdził, że jest „teologiem katolickim, który stara się na nowo przemyśleć nauczanie katolickie w absolutnej wierności wobec urzędu nauczycielskiego”. Jego krytycy, pragnący okryć go złą sławą jako „potomka Lutra”, podważają nie tylko jego teologię, lecz także jego osobiste poglądy na wiarę Kościoła.

Niezależny sposób myślenia Rahnera, również w tak „gorących” sprawach, jak celibat czy hierarchiczny ustrój Kościoła, wywoływał niekiedy napięcia z Rzymem. Do ostatniego takiego konfliktu doszło na krótko przed rozpoczęciem II Soboru Watykańskiego, a spowodował go wykład o. Rahnera pod hasłem „Nie gaście Ducha”, wygłoszony na austriackim Katholikentagu – zjeździe katolików – w Salzburgu w 1962 roku. Swego rodzaju karą był zakaz wystawiania jego książek w rzymskich księgarniach. Po licznych interwencjach w sprawę włączył się ówczesny kanclerz Niemiec Konrad Adenauer i po rozmowie z nim Jan XXIII zniósł to ograniczenie.

Z wielkim uznaniem wspominał o. Karla Rahnera Franciszek. Podczas audiencji w czerwcu 2013 roku dla zespołu redakcyjnego dwutygodnika włoskich jezuitów „La Civiltà Cattolica” papież podkreślił, że o. Rahner sformułował ważne kryteria dla „rozróżniania duchów” i „rozpoznawania głosu Bożego”.