Nowy raport ISKK: obraz Kościoła integralnie wpisuje się w obraz zmian społecznych

– Obraz Kościoła w Polsce integralnie wpisuje się w obraz zmian społecznych w kraju – mówili uczestnicy konferencji prasowej, podczas której zaprezentowano najnowszy raport Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego, przedstawiający dane za 2023 r. Raport wskazuje na niewielkie spadki zarówno jeśli chodzi o liczbę parafii, jak i siły apostolskie, liczbę przyjmowanych sakramentów czy uczestnictwo w katechezie. – Trudno wyciągać z niego wnioski o jakimś istotnym kryzysie kościoła. To raczej obraz Kościoła, który trwa w społeczeństwie doświadczającym kryzysu – kryzysu demograficznego i epidemii samotności – mówili badacze. Spotkanie odbyło się w Sekretariacie KEP w Warszawie.

Ks. Leszek Gęsiak SJ, rzecznik KEP rozpoczynając konferencję prasową przypomniał, że opublikowane dane zbierane były przez cały rok za pośrednictwem ankiet oraz poprzez badanie praktyk w jedną określona niedzielę roku – 22 października 2023 r.

Dane zawarte w roczniku statystycznym ISKK za rok 2023 przedstawił dr hab. Marcin Jewdokimow, dyrektor ISKK SAC oraz ks. dr hab. Wojciech Sadłoń wicedyrektor ISKK. Badacze mówili o nich również w kontekście europejskim i światowym, zwracając uwagę, że ok 10 tys. parafii w Polsce to ok. 9 proc parafii w całej Europie i ok. 4,5 proc parafii na świecie (jest ich obecnie 226 tys.).  Jak podkreślali, co czwarty ksiądz w Europie jest Polakiem.

Badacze wskazywali, że pewne procesy, które można obserwować w Polsce, jak np. spadek liczby sióstr zakonnych, czy wzrost liczby diakonów stałych można obserwować w Kościele na całym świecie.

Mowa był również o spadku liczby udzielanych sakramentów. W przypadku sakramentu małżeństwa jest to istotny spadek – aż o 12 p. proc. w stosunku do poprzedniego roku. Prelegenci wskazywali, że na zmiany te należy patrzeć nie tylko w kontekście kulturowym ale również demograficznym.

W 2023 r. wskaźnik dominicates wyniósł 29 proc. Warto przypomnieć, że w 1980 r. było to 51 proc. i od tego czasu obserwujemy trend spadkowy. Uczestnicy konferencji podkreślili, że w tym kontekście momentem dużego spadku była pandemia.

Jeśli chodzi o communicantes w roku 2023 było to 14 proc. Ks. dr hab. Wojciech Sadłoń przypomniał, że oba wskaźniki – dominicantes i communicantes – odnoszą się do liczby osób zobowiązanych do uczestnictwa w niedzielnej liturgii. Dla pewnego przybliżenia obrazu wspólnoty wiernych w tym roku wprowadzono nowy wskaźnik – communicantes względny. Wskazuje on liczbę osób przystępujących do Komunii św. w stosunku do liczby osób obecnych na Eucharystii. W 2023 r. communicantes względny wyniósł ok. 48 proc.

Ogólny choć nieznaczny spadek w stosunku do ubiegłego roku obserwujemy też jeśli chodzi o uczestnictwo w katechezie. W skali kraju jest to ok. 78 proc. przy czym widać duże zróżnicowanie jeśli chodzi o diecezje – w niektórych, np. przemyskiej i tarnowskiej, poziom na katechizację uczęszcza ok. 96 proc. dzieci i młodzieży; w archidiecezji warszawskiej jest to nieco ponad 50 proc. Różnice widać również w zależności od wieku katechizowanych – im wyższy szczebel edukacji, tym poziom uczestnictwa w lekcjach religii jest niższy.

Komentarzem do przedstawionych danych podzielił się prof. Krzysztof Koseła, przewodniczący Rady Naukowej ISKK. Podkreślił, że z jednej strony mówią one o Kościele katolickim w Polsce i jego „zasobach”, z drugiej – o samej Polsce i jej zróżnicowanym społeczeństwie. – To co widzimy to zasadniczo niewielkie zmiany lub brak zmian, choć spadek o 10 proc. liczby alumnów już świadczy o pewnej zmianie – powiedział.

Według socjologa dane przedstawione w raporcie ISKK są związane ze zmianami zachodzącymi w całym polskim społeczeństwie w tym z pogłębiającym się kryzysem demograficznym. – Polskie społeczeństwo się „zwija”. Jesteśmy w czasie wielkiej zmiany społecznej, samotność stała się plagą, żyjemy w cywilizacji cyfrowej, zawieramy mniej małżeństw, więc jest także mniej rodzin – podkreślił. Przewodniczący Rady Naukowej ISKK ocenił również, że nowy wskaźnik – communicantes względny – wskazuje jednak na to, że katolicy w Polsce coraz poważniej traktują swoją wiarę. – Widzą, że obecność na Mszy św. nie będzie pełna bez przystąpienia do Komunii św. Ten wskaźnik rośnie i ciekawie rozkłada się w całej Polsce – podkreśli. – Katolików, którzy chodzą do Kościoła „z przyzwyczajenia”, już właściwie nie ma – dodał.

W jego opinii, nie ma podstaw by mówić o kryzysie Kościoła. – Przedstawione dane świadczą raczej o etapie trwania Kościoła. Nawet jeśli ktoś mówi o uczniach, którzy wypisują się z religii, to zjawisko widoczne jest w Warszawie, może we Wrocławiu, ale nie w całej Polsce – ocenił.

Jak podkreślił dyrektor ISKK SAC, dr hab. Marcin Jewdokimow, zebrane dane dostępne są dzięki pracy wszystkich proboszczów w Polsce, a także współpracy z Episkopatem Polski, Ośrodkiem Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL oraz firmą GIS-Expert opracowującą mapy. Poinformował też, że ISKK wypracowuje nowy sposób sprawozdawczości – już połowa diecezji w Polsce przekazuje swoje dane elektronicznie, co prawdopodobnie zdecydowanie przyspieszy ich opracowywanie.