Od „Lumen Gentium” do powszechnej synodalności

Na Papieskim Uniwersytecie Świętego Krzyża w Rzymie odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa z okazji 60. rocznicy publikacji konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium. Uczestnicy naukowej debaty rozmawiali m.in. o inspiracjach, płynących z dokumentu soborowego i jego recepcji dla implementacji wniosków z zakończonego niedawno Synodu nt. synodalności.

Pierwszy dzień obrad poświęcony był historycznemu spojrzeniu na rozwój eklezjologii, do czasów Soboru Watykańskiego II oraz refleksji nad soborową debatą na temat kolegialności, roli świeckich i hierarchii kościelnej. Była to okazja to przypomnienia i zgłębienia kontekstu historycznego powstania konstytucji Lumen gentium, o czym mówił w swoim wykładzie ks. prof. Pedro Antonio Benítez Mestre. Przeanalizowano też wybrane aspekty posoborowej recepcji tego dokumentu, m.in. w perspektywie personalistycznej, którą przedstawił ks. prof. Antoni Nadbrzeżny z KUL, a także jako kontynuacja nauczania Soboru Watykańskiego I, o czym mówił niemiecki dogmatyk prof. Hans Christian Schmidbaur.

– Starałem się przedstawić personalistyczną wizję Kościoła, która podkreśla, że Kościół nie jest rzeczą, nie jest jedną z wielu instytucji, nie jest rzeczywistością czysto doczesną, ale jest przede wszystkim osobą w rozumieniu społecznym, w rozumieniu analogicznym do indywidualnej osoby. I dlatego możemy mówić, że Kościół jako wspólnota osób również ma swoją świadomość, ma swoje serce, ma swoją duszę, ma swoją wolność, ma swoją godność, swoją aktywność – mówi w rozmowie z mediami watykańskimi ks. prof. Nadbrzeżny podkreślając, że perspektywa personalistyczna jest uzupełnieniem soborowej wizji Kościoła – Ta koncepcja oczywiście nie usuwa tradycyjnych obrazów teologicznych takich jak mistyczne Ciało Chrystusa, Lud Boży, Sakrament, Świątynia Ducha Świętego, Oblubienica Chrystusa, ale je dopełnia, tworzy hermeneutyczny horyzont, w którym biblijne i teologiczne obrazy mogą znaleźć jeszcze głębszy sens.

Drugi dzień był zaproszeniem do bardziej systematycznej analizy poszczególnych tematów podjętych w Lumen gentium. Dyskutowano m.in. nad kategorią Ludu Bożego, mesjańskim i wspólnotowym wymiarem Kościoła, a także nad koncepcją Kościoła, jako „sieci wspólnot Eucharystycznych”. Zwieńczeniem dwudniowej debaty będzie dyskusja nt. synodalności, odczytywanej w perspektywie nauczania soborowego. Temat synodalności podjął w swoim wystąpieniu m.in. ks. prof. Miguel de Salis, ekspert w dziedzinie eklezjologii. Wskazał on na zależność synodalności Kościoła od jego misji, „chociaż ta ostatnia nie ma ani wyłącznego, ani dominującego związku z synodalnością”, a także na zależności pomiędzy Kościołem synodalnym, a jego różnorodnymi instytucjami, zachodzącymi w nim procesami, czy też jego historią. Przestrzegł przy tym przed dwoma możliwymi błędami w pojmowaniu Kościoła synodalnego: pierwszym, polegającym na tworzeniu „nadmiernie sztywnych” struktur i mechanizmów, które nie biorą pod uwagę historycznego doświadczenia Kościoła, oraz drugim, przejawiającym w „zbyt zniuansowanej definicji synodalności”, która może wiązać się z ryzykiem „nadmiernej wolności” w praktykowaniu stylu synodalnego.

Z kolei ks. prof. Vito Mignozzi podjął refleksję nt. Kościoła synodalnego, zastanawiając się, czy niektóre spośród jego cech, można uznać za owoc stale rozwijającej się recepcji soborowego rozumienia eklezjologii. W tym celu skupił się na charakterystyce Kościoła partykularnego, bowiem „bogactwo, które wyłoniło się z przypomnienia wartości Kościoła lokalnego jako podmiotu w komunii z innymi Kościołami w jednym ciele eklezjalnym, stanowi decydujący element dla zrozumienia synodalnego wymiaru tegoż Kościoła”. Podkreślił, że jeśli synodalność rozumiana jest jako „wspólne podążanie chrześcijan z Chrystusem do Królestwa, wraz z całą ludzkością”, jak mówi o tym tegoroczne Instrumentum Laboris, to droga ta realizowana jest głównie w Kościele realizującym swoją misję w konkretnym miejscu i czasie. Podkreślił, że ponowne zgłębienie specyfiki Kościoła powszechnego jest potrzebne dla zrozumienia i zrealizowania tego, czego „Bóg oczekuje od Kościoła Trzeciego Tysiąclecia”.

Dwudniowa konferencja, zatytułowana „Kościół jako Tajemnica, Komunia i Misja. Lumen gentium 60 lat później”, została zorganizowana przez Papieski Uniwersytet Świętego Krzyża, Uniwersytet Nawarry, Katolicki Uniwersyte Lubelski Jana Pawła II oraz Wydział Teologiczny w Lugano.