Odkryto grób biskupa, który zapoczątkował Drogę św. Jakuba

Międzynarodowy zespół badaczy rozwiązał zagadkę dotyczącą średniowiecznego biskupa, który w IX wieku odkrył grób św. Jakuba Apostoła i dał początek słynnej pielgrzymce do katedry w Santiago de Compostela. Chodzi o biskupa Teodomira z Iria Flavia, na temat którego istniało niewiele informacji, dlatego aż do połowy XX wieku kwestionowano jego historyczność. Obecnie naukowcy dowiedli, że istniał i że spoczywa w grobie pod posadzką katedry w Santiago de Compostela.

Król na Camino Primitivo

Początki Drogi Świętego Jakuba sięgają IX wieku, kiedy to pustelnik o imieniu Pelayo był świadkiem deszczu gwiazd spadających na pole. Po dotarciu na miejsce odkrył starożytny grobowiec i poinformował o tym biskupa Iria Flavia, Teodomira. Zgodnie z tradycją, minęły trzy dni modlitwy i postu, aż biskup otrzymał objawienie mówiące mu, że jest to miejsce, w którym jest pochowany św. Jakub Apostoł wraz z dwoma swoimi uczniami. Gdy dowiedział się o tym król Asturii Alfons II, nakazał w tym miejscu budowę kościoła po tym, jak jako pierwszy pielgrzym udał się do świętego miejsca, podążając trasą z miasta Oviedo, która do dziś znana jest jako Camino Primitivo, czyli pierwszy szlak do Santiago de Compostela. Wkrótce wielu innych pielgrzymów, kierowanych wiarą i pobożnością, zaczęło przybywać do tego miejsca, które z biegiem lat stało się katedrą Santiago de Compostela. Tak zrodził się najpopularniejszy w Europie szlak pielgrzymkowy.

Biskup, który zapoczątkował Szlak św. Jakuba, zidentyfikowany

O biskupie, który odkrył grób św. Jakuba Apostoła i dał początek słynnej pielgrzymce przez wieki niewiele było wiadomo. Wielu sprowadzało jego istnienie do legendy i podważało jego istnienie. Teraz naukowcy dowiedli, że biskup Teodomir istniał i że spoczywa w grobie pod posadzką katedry w Santiago de Compostela. Potwierdziły to skomplikowane badania DNA kości wydobytych w 2019 roku z grobu pod posadzką katedry przez międzynarodową grupę naukowców z Norwegii i Oxfordu.

Pierwsze poszlaki co do prawdziwości istnienia biskupa pojawiły się w 1955 roku, kiedy hiszpański archeolog Manuel Chamoso Lamas odkrył na podłodze katedry tablicę z inskrypcją odnoszącą się do biskupa Teodomira. Głosiła ona: „IN HOC TVMVLO REQVIESCIT FAMULUS DI THEODEMIRVS HIRIENSE SEDIS EPS QVI OBIIT XIII KLDS NBRS ERA DCCCLXXXV” (W tym grobie spoczywa sługa Teodomir, biskup Irii, który zmarł 13. dnia przed kalendami listopadowymi roku 885 ery hiszpańskiej). W grobie znajdowały się szczątki starszego mężczyzny, szybko więc uznano, że to biskup. Jednak w połowie lat 80. autorzy kolejnej analizy osteoarcheologicznej stwierdzili, że szczątki należą do starszej kobiety i pochodziły z innego grobu. Po tym stwierdzeniu nie było żadnych nowych doniesień naukowych nt. biskupa, aż do ujawnienia ostatnich rewelacyjnych wyników badań.

Skomplikowane badania DNA kości

Szczątkom przyjrzał się Patxi Pérez Ramallo z Norweskiego Uniwersytetu Nauki i Technologii oraz jego zespół i współpracujący z nimi specjaliści, wśród których znalazły się Alexandra Staniewska z Instytutu Antropologii i Etnologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza i Maja Krzewińska z Wydziału Archeologii i Studiów Klasycznych Uniwersytetu w Sztokholmie. Prace nad kościami wyjętymi spod posadzi katedry trwały od 2019 roku. Po pięciu latach prac zespół badaczy ujawnił wyniki wyczerpującej analizy znalezionych szczątków i dostarczył nowych i bardziej precyzyjnych danych na temat tożsamości galicyjskiego biskupa. Pérez Ramallo potwierdził odnalezienie szczątków biskupa Teodomira, podkreślając, że z naukowego punktu widzenia „nigdy nie będzie” absolutnej pewności co do ich identyfikacji, zapewnił jednak, że szanse na to, że są to jego szczątki są „bardzo wysokie”. W czasie badań dokonano pierwszej analizy kości, która łączy techniki osteologiczne i biomolekularne, w celu ustalenia szczegółowego profilu biologicznego osoby i dostarczenia nowych wskazówek na temat jego chronologii, pochodzenia geograficznego, diety i statusu społecznego.

Pérez Ramallo poinformował, że wśród innych testów przeprowadzono m.in. datowanie radiowęglowe fragmentu żebra, analizę DNA i stabilność stabilnych izotopów węgla i azotu ze szkliwa dolnego przedtrzonowca. W rezultacie stwierdzono, że był to „dorosły mężczyzna o kruchej budowie” w wieku około 45 lat, którego datowanie jest zgodne z datą śmierci na nagrobku, AD 847. Dowody sugerują również, że była to osoba mieszkająca w pobliżu wybrzeża, co odnosi się również do biskupa Iria Flavia, dziś Padrón, nadmorskiej gminy w Galicji. Naukowcy poinformowali, że za tym, iż mamy rzeczywiście do czynienia z grobem biskupa Teodomira przemawia także fakt, iż znając średniowieczne obyczaje byłby on jedną z pierwszych osób, które zostały pochowane w okolicach kaplicy budowanej na rozkaz Alfonsa II. A badane szczątki są najstarszymi datowanymi zwłokami z całej nekropolii związanej z katedrą w Santiago de Compostela.

Potwierdzenie historyczności biskupa Teodomira i prawdziwości jego grobu w słynnej katedrze ma znaczenie dla historii tego miejsca i związanego z nim kultu. Galicyjski biskup, jako odkrywca grobu Jakuba Większego i jego uczniów, jest bez wątpienia kluczową postacią dla historii Camino de Santiago, ale także dla Hiszpanii, Europy i katolicyzmu.