Order Orła Białego dla prof. Jadwigi Puzyniny, wybitnej polskiej językoznawczyni

Prezydent Andrzej Duda wręczył dziś Order Orła Białego prof. Jadwidze Puzyninie – w uznaniu „znamienitych zasług dla rozwoju polskiej nauki, za wybitne osiągnięcia w działalności naukowo–badawczej i dydaktycznej w dziedzinie językoznawstwa oraz popularyzowanie dziedzictwa polskiej literatury”. Najwyższe polskie odznaczenie prof. Puzynina odebrała wraz z Jerzym Maksymiukiem, wybitnym kompozytorem i pianistą.

Prezydent – podczas uroczystości, która  miała miejsce na Zamku Królewskim w Warszawie – podziękował prof. Puzyninie „za wszystko, co czyniła dla polskiej nauki przez lata”, podkreślając, że „jest ona faktycznie jednym z twórców polskiego językoznawstwa”. Wymienił jej zasługi w badaniach nad  aksjologią języka i przekazem wartości za jego pośrednictwem  oraz w badaniach i propagowaniu twórczości Cypriana K. Norwida, których zwieńczeniem była publikacja cyfrowego słownika języka wieszcza. – W imieniu Rzeczypospolitej i całego polskiego narodu dziękuję za pokolenia polskich polonistów, których Pani Profesor wychowała – powiedział prezydent.

Jadwiga Puzynina, z domu Zapolska, urodziła się 29 stycznia 1928 w Rożyszczach na Wołyniu. W 1946 ukończyła VI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Reytana w Warszawie, a w 1951 studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1956 r. związana jest z Wydziałem Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, na którym się doktoryzowała i habilitowała, a następnie w 1987 uzyskała tytuł profesora.

Polskie językoznawstwo zawdzięcza prof. Puzyninie teorię i empirię słowotwórstwa synchronicznego, którego opis, inspirowany europejskim strukturalizmem, potem generatywizmem i wreszcie kognitywizmem znajdziemy w jej licznych rozprawach, poczynając od pracy habilitacyjnej „Nazwy czynności we współczesnym języku polskim. Słowotwórstwo, semantyka, składnia” (1969) i wreszcie w podręcznikach akademickich – napisanym wspólnie z prof. Renatą Grzegorczykową „Słowotwórstwie współczesnego języka polskiego” (1979) oraz w pracy zbiorowej „Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia.” (1984).

Dziedziną nową, o charakterze interdyscyplinarnym, jest aksjolingwistyka, którą prof. Puzynina zaczęła uprawiać (a właściwie tworzyć), począwszy od końca lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Metodycznie budowała podstawy polskiej aksjoligwistyki, określając zadania i metody badawcze tej dyscypliny. Opublikowała ponad sto tekstów, które poświęcone były opisowi znaczeń wyrazów wartościujących, sposobom wartościowania w języku, w tekście i w opisach słownikowych oraz wartościom w kulturze i życiu społecznym.

Najbardziej znane książki Jadwigi Puzyniny z tej dziedziny nauki to: Język wartości (1992), Słowo – wartość – kultura (1997), Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa (2013). Jej prace inspirowały wielu badaczy języka i literatury z różnych ośrodków akademickich w Polsce i za granicą.

Uczona ma duże zasługi w  badaniach nad językiem Norwida. W 1983 na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego założyła Pracownię Słownika Języka Cypriana Norwida, którą długo kierowała i która stała się ważnym ośrodkiem badań jego tekstów. Tu powstały liczne publikacje na temat języka twórczości Norwida oraz Internetowy słownik języka Norwida.

Jadwiga Puzynina w czasie wojny była członkiem Szarych Szeregów, a w PRL angażowała się w działalność opozycyjną. Była m. in. sygnatariuszem „Memoriału 101” z 1976 roku, współpracownikiem KOR a w stanie wojennym organizowała pomoc dla represjonowanych przez władze studentów i pracowników UW.

Pełniła funkcję dziekana na Wydziale Polonistyki UW, była członkiem rzeczywistym Komisji Językoznawstwa PAN, członkiem Rady Języka Polskiego, członkiem Zarządu Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. W 2016 prof. Puzynina zainicjowała powołanie Zespołu Etyki Słowa Rady Języka Polskiego PAN, a później Komisję Etyki Komunikacji PAU, której jest do dziś honorową przewodniczącą.

Za swoją działalność otrzymała w 2007 Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, w 2008 Medal Uniwersytetu Warszawskiego, w 2009 Nagrodę im. Idziego Radziszewskiego przyznaną przez Towarzystwo Naukowe KUL, w 2011 Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, a w roku 2013 medal ustanowiony przez Prezydenta RP „Zasłużony dla polszczyzny”.

Jest wdową po Czesławie Puzynie, z którym ma troje dzieci Wojciecha Puzynę, Stanisława Puzynę i Joannę Krupską. Jej babka Anna była siostrzenicą kompozytora Piotra Czajkowskiego.