Polska Opera Królewska: premiera dzieła Händla do libretta włoskiego kardynała

Polska Opera Królewska w Warszawie przygotowuje premierę jednego z wczesnych dzieł Georga Friedricha Händla (1685-1759). Ten jeden z najwybitniejszych twórców epoki baroku skomponował je w wieku zaledwie 22 lat do libretta włoskiego kardynała Benedetto Pamphiliego (1653-1730). Oratorium, zatytułowane „Il trionfo del Tempo e del Disinganno” (Triumf Czasu i Rozczarowania), zostało przygotowane na okres Wielkiego Postu, w którym Kościół zabraniał wystawiania oper.

Ma ono charakter filozoficznego poematu, rozpisanego na czworo bohaterów: Bellezza (Piękno), Piacere (Przyjemność), Disinganno (które można rozumieć jako „Rozczarowanie światem doczesnym i jego ulotnymi przyjemnościami albo jako Prawdę – zrozumienie prawdy o tym, co jest najcenniejsze i najważniejsze”) oraz Tempo (Czas). Z powodu muzycznego rozmachu dzieła francuski pisarz Romain Rolland nazwał je „utajoną operą”.

Libretto kard. Pamphiliego „dotyczy spraw o charakterze uniwersalnym – natury Piękna, istoty Prawdy, granic Przyjemności i nieuchronności upływu Czasu. Dysputa czterech alegorycznych postaci wprowadza publiczność coraz głębiej w refleksję nad wyzwaniami, jakie stawia przed człowiekiem otaczająca go rzeczywistość. Obok wysoko cenionych wartości pojawiają się pokusy i rozczarowania” – streszczają twórcy warszawskiego przedstawienia, którzy wpisując te „muzyczne dialogi we współczesną narrację i nieoczywistą koncepcję realizacyjną, stawiają odważne, angażujące publiczność pytania o rolę wartości w świecie, w którym za wiedzę i rozumienie płaci się wysoką cenę”.

Reżyser spektaklu Waldemar Raźniak podkreśla, że libretto do oratorium Händla było filozoficzną medytacją. „W treści poematu pojawiają się pytania: czy Piękno jest wieczne, ponadczasowe, czy też nietrwałe i kruche? Czy należy kojarzyć je z urodą, mądrością, czy też z czystością moralną? Drogę duchowego dojrzewania i pokuty ukazano poprzez dysputę (…) Piękna, Przyjemności, Czasu i Prawdy (Rozczarowania). Warunkiem osiągnięcia zbawienia staje się dla Piękna skrucha, bowiem musi zrezygnować z doczesnych przyjemności i pogodzić się z wszechmocnym oddziaływaniem Czasu, czyli z przemijaniem” – tłumaczy Raźniak. A ponieważ „oddanie się opatrzności i rezygnacja z doczesnych uciech niekoniecznie jest drogą łatwą”, w finale wybrzmiewa wołanie: „Aniołowie, usłyszcie płacz mój”, którym Piękno oddaje się w opiekę, „by nie zboczyć z obranej ścieżki”.

Ciekawostką jest, że Händel zawarł w tym oratorium motywy muzyczne, które później wykorzystywał w swoich kolejnych dziełach, m.in. arię „Lascia la spina”, czyli pierwowzór słynnej „Lascia ch’io pianga” z opery „Rinaldo”.

Autor libretta, Benedetto Pamphili był stryjecznym wnukiem papieża Innocentego X, synem kardynała Camillo Pamphiliego, który zrezygnował z tej godności (otrzymał ją jako człowiek świecki), aby poślubić rzymską księżniczkę. Sam Benedetto został kardynałem w wieku zaledwie 28 lat (dopiero trzy lata później przyjął święcenia kapłańskie). Był prefektem Najwyższego Trybunału Łaski, czyli kościelnego odpowiednika sądu najwyższego, archiprezbiterem bazylik: Matki Bożej Większej i św. Jana na Lateranie, Bibliotekarzem i Archiwistą Kościoła, a także kardynałem protodiakonem, który koronował trzech kolejnych papieży.

Znany był jako wielki mecenas sztuki, ze szczególną predylekcją do muzyki. Sam sprawnie posługiwał się piórem i napisał libretta dwóch dramatów muzycznych, dziewięciu oratoriów i ośmiu kantat skomponowanych przez tak wybitnych twórców tamtej epoki, jak m.in. Alessandro Scarlatti i Georg Friedrich Händel, z którym połączyła go przyjaźń. Był nienasyconym kolekcjonerem wszelkiego rodzaju dzieł sztuki i cennych przedmiotów, a także dokonał niezliczonych zakupów książek i rękopisów. Pod jego kierunkiem powstała wielka kolekcja obrazów malarzy flamandzkich w rzymskim Pałacu Doria Pamphili.

W dwóch obsadach przygotowanych przez Polską Operę Królewską głosu Pięknu udzielą soprany: Iwona Lubowicz i Julia Pliś. Przyjemnością będą mezzosoprany: Aneta Łukaszewicz i Justyna Rapacz. W partię Rozczarowania/Prawdy wcielą się: kontratenor Jakub Foltak i mezzosopran Anna Radziejewska. Czasem będą tenorzy: Aleksander Rewiński i Sylwester Smulczyński. Znakomitym Zespołem Instrumentów Dawnych Capella Regia Polona pokieruje dyrygent Krzysztof Garstka.

Premiera „Il trionfo del Tempo e del Disinganno” odbędzie się 4 kwietnia w Teatrze Królewskim w Starej Oranżerii w Łazienkach Królewskich w Warszawie.