Popielec rozpoczyna w Kościele Wielki Post

Od posypania głów wiernych popiołem rozpoczyna się w Kościele katolickim Wielki Post, 40-dniowy okres przygotowania do największego święta chrześcijan Wielkanocy.

Wielki Post kończy się liturgią Mszy Wieczerzy Pańskiej. Z liturgii znika radosne „Alleluja” i „Chwała na wysokości Bogu”, a dominującym kolorem szat liturgicznych staje się fiolet.
Początkowo było to zaledwie 40 godzin, czyli praktycznie tylko Wielki Piątek i Wielka Sobota. Potem przygotowania zabierały cały tydzień, aż wreszcie ok. V w. czas przygotowania do uroczystości Zmartwychwstania wydłużył się do 40 dni, na pamiątkę 40 dni postu Jezusa na pustyni i 40 lat błąkania się ludu wybranego po ucieczce z Egiptu.
Po raz pierwszy o poście trwającym czterdzieści dni wspomina św. Atanazy z Aleksandrii w liście pasterskim z okazji Wielkanocy z 334 roku. W wieku IV tradycję tą potwierdza Egeria w swoim pamiętniku a także Cyryl Jerozolimski kiedy pisze o 40 dniach pokuty w swoich katechezach.
W Kościele rzymskim post rozpoczynał się w 6. niedzielę przed Wielkanocą. W trosce o zachowanie czterdziestodniowego postu, przy czym w tym okresie nie poszczono w niedzielę a na wschodzie w sobotę i niedzielę postanowiono przeniesienie początku Wielkiego Postu z niedzieli na środę. Ostatecznie środa jako początek Wielkiego Postu weszła na stałe do tradycji rzymskiego kościoła w 1570 roku.
Sam zwyczaj posypywania głów popiołem na znak żałoby i pokuty znany jest w wielu kulturach i tradycjach. Znajdujemy go zarówno w starożytnym Egipcie i Grecji, jak i u plemion indiańskich oraz oczywiście na kartach Biblii, np. w Księdze Jonasza czy Joela.
Liturgiczna adaptacja tego zwyczaju pojawia się jednak dopiero w VIII w. Pierwsze świadectwa o święceniu popiołu pochodzą z X w. W następnym wieku papież Urban II wprowadził ten zwyczaj jako obowiązujący w całym Kościele. Z tego też czasu pochodzi zwyczaj, że popiół do posypywania głów wiernych pochodził z palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedzającego roku.
Istotą okresu Wielkiego Postu pozostaje przygotowanie wspólnoty wiernych przez nawrócenie, słuchanie słowa Bożego i modlitwę do największego święta chrześcijan jakim jest Wielkanoc. Nawrócenie, które stanowi najważniejszy temat Wielkiego Postu streszcza się w trzech praktykach wielkopostnych: modlitwie, poście i jałmużnie. Każda z nich staje się kolejnym krokiem do przywrócenia jedności utraconej przez grzech.
Modlitwa, szczególnie ta otwarta na słuchanie słowa Bożego pozwala człowiekowi zrozumieć zamysł Boga w stosunku do niego samego jak i dla całego świata. Post w praktyce wielkopostnej nie ma charakteru dietetyczno-medycznego ale staje się swoistym czasem uwolnienie wiernych od złudzeń w stosunku do rzeczy. Innym ważnym aspektem postu staje się jego wymiar wspólnoty z najuboższymi – jałmużna. W jednym z listów filozofa ateńskiego Arystydesa do cesarza Adriana pisał: „Kiedy pośród chrześcijan znajduje się biedak, poszczą przez dwa lub trzy dni, a pokarm, który sobie przygotowali, przekazują potrzebującym”. Św. Augustyn zwracając się do swoich wiernych mówił; „Wstrzemięźliwość wasza niech będzie pokarmem biednych”.
Do innych praktyk tego czasu należy Droga Krzyżowa. Jej początki są związane z posługą dwóch powstałych w średniowieczu zakonów: franciszkanów i dominikanów. Pierwsza wzmianka o Via Dolorosa pochodzi od dominikanina Ricoldo z Monte Crucis z roku 1228. Na genezę powstania tego nabożeństwa złożyły się takie fakty jak odnalezienie relikwi drzewa krzyża, pielgrzymki do Jerozolimy i pragnienie przeżycia i utrwalenia najbardziej dramatycznych momentów życia Jezusa. Innym typowo polskim zwyczajem wielkopostnym stało się nabożeństwo Gorzkich Żalów.