Prof. Białkowski: przebadano tylko 45 proc. spuścizny Karola Wojtyły z archiwum krakowskiej Kurii

Do tej pory zinwentaryzowano i opisano zaledwie 45 procent spuścizny dotyczącej Karola Wojtyły przechowywanej w archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie – poinformował badacz biografii polskiego papieża prof. Michał Białkowski. W Urzędzie Marszałkowskim Województwa Kujawsko Pomorskiego w Toruniu odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa „Karol Wojtyła w świetle archiwów kościelnych i państwowych”.

Dziś, 16 października, przypada 45. rocznicę wyboru kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową.

W wykładzie na temat znaczenie zasobów Archiwum Kurii Metropolitalnego w Krakowie dla badań nad biografią Karola Wojtyły prof. Michał Białkowski ocenił, że w zasobach tych znajduje się około 70 proc. najważniejszych materiałów dotyczących osoby przyszłego papieża. Profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, historyk i politolog, kieruje zespołem przygotowującym pierwszą pełną, opartą na źródłach, biografię Karola Wojtyły z jego okresu krakowskiego (1938-1978).

Zdaniem badacza ten przeogromny zbiór różnego typu dokumentów jest świadectwem tytanicznej pracy księdza, biskupa, arcybiskupa i kardynała Wojtyły.

Prelegent wskazał, że do przebadania pozostają tysiące stron, w tym ogromna korespondencja, jaką w czasach przed wyborem na papieża Karol Wojtyła prowadził w kilkunastu językach ze świeckimi, kardynałami, arcybiskupami, patriarchami. W latach 1958-1978 Karol Wojtyła korespondował z około 200 kardynałami i około 600 arcybiskupami i biskupami.

W archiwum znajduje się np. ogromy zbiór korespondencji prywatnej ze świeckimi, w tym małżeństwem Ciesielskich i Grygielów, z Hanną Chrzanowską, Karolem Górski, Jerzym Klugerem, Jerzym Kłoczowskim, Mieczysławem Kotlarczykiem, ks. Zdzisławem Peszkowskim. Jest też korespondencja z wybitnymi zachodnimi duchownymi, takimi jak Henri de Lubac czy Hans Urs von Balthasar [których, już jako papież, mianował kardynałami – przyp. KAI].

Opracowania wymaga także korespondencja urzędowa z władzami świeckimi – wskazał profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ocenił też, że dopiero poznanie wszystkich zasobów archiwalnych krakowskiego Kurii umożliwia napisanie biografii Karola Wojtyły – zarówno całościowej, jak i skoncentrowanej na poszczególnych wymiarach jego działalności. Możliwe będzie więc na przykład opracowanie biografii naukowej, duszpasterskiej czy nawet politycznej przyszłego papieża.

Zasób archiwalny obejmuje też olbrzymie działy dotyczące różnych wymiarów aktywności Karola Wojtyły: działalność kurialną, uroczystości w archidiecezji, konferencje Episkopatu, sympozja i konferencje krajowe i międzynarodowe itd.

Dokumenty personalne, korespondencja prywatna i urzędowa z władzami świeckimi i kościelnymi zawarta jest w sumie w 430 kartach inwentarzowych. Każda to 10-15 teczek, a każda może zawierać nawet 400 stron – opisywał prof. Białkowski. Szacuje się, że do tej pory zinwentaryzowano, uporządkowano i opisano 45 proc. spuścizny Karola Wojtyły przechowywanej w archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie.

– To pokazuje skalę i wielkość tego zasobu, a wnioski nasuwają się same – wskazywał badacz. – To nie jest tak, że się pójdzie do archiwum, posiedzi, coś sfotografuje, pojeździe się po jakichś wioskach i zrobi się wywiady. Tak nie można, to jest nieporozumienie – podkreślił prof. Białkowski.

W wykładzie zatytułowanym “Dlaczego warto badać biografię Karola Wojtyły?” ks. dr hab. Robert Skrzypczak stwierdził, że jest to niezbędne wobec niedawnych prób zdyskredytowania Karola Wojtyły poprzez niektóre dokumenty z akt SB oraz wypowiedzi księży-konfidentów.

Przywołując główne fakty z biografii przyszłego papieża, począwszy od czasów jego wczesnej młodości prelegent wskazywał m.in. na jego pracę wśród studentów. Był on dla nich mistrzem życia duchowego, kimś w rodzaju guru.

Profesor Akademii Katolickiej w Warszawie zwracał uwagę na autentyczny podziw jaki wobec duchowej i intelektualnej głębi biskupa Wojtyły wyrażali inni ojcowie Soboru Watykańskiego II, czego dowodzą czynione na gorąco zapiski niektórych uczestników.

Wybitny francuski teolog, dominikanin o. Yves Congar (1904-1995) notował tuż po jednym z soborowych wystąpień arcybiskupa Krakowa: “Wojtyła zrobił znakomite wrażenie. Ma dominującą osobowość. W jego osobie jest jakieś ożywienie, magnetyczna siła, profetyczna moc, pełna pokoju i nie do odparcia” – cytował prelegent.

Ks. Skrzypczak cytował też opinie komunistycznych funkcjonariuszy, którzy – wbrew swoim wcześniejszym nadziejom – z upływem czasu zaczęli dostrzegać w Wojtyle niebezpiecznego przeciwnika systemu, groźniejszego nawet od samego kard. Wyszyńskiego.

Biskup Wojtyła wiedział, że to na terenie kultury i antropologii dojdzie do głównego starcia z ateistycznym humanizmem – wskazał prelegent. Władze nie przeczuwały jednak do końca, że ze strony KW spadnie śmiertelny cios na komunizm w Europie wschodniej.

O materiałach dotyczących Karola Wojtyły, znajdujących się w Archiwum Archidiecezjalnym Warszawskim mówił dr hab. Paweł Skibiński, prof. Uniwersytetu Warszawskiego oraz kierownik zespołu porządkującego archiwum Sekretariatu Prymasa Polski. Historyk podkreślał szczególne znaczenie tego archiwum i zwracał uwagę na unikatowy charakter zawartych w nim materiałów, również tych dotyczących Jana Pawła II.

Podzielił się też osobistą refleksją dotyczącą odpowiedzialności za ten archiwalny zasób. Jak podkreślił, rozpoczynając w 2015 r. pracę nad jego porządkowaniem, był przerażony. – Stopień zaniedbania dziedzictwa Jana Pawła II w polskim Kościele był zdumiewający. Nie rozumiem tego sposobu podchodzenia do dziedzictwa wojtyłowego – powiedział. Zaznaczył, że dzięki wysiłkowi wielu osób ta sytuacja powoli się zmienia, ale nadrabiane są zaległości, których być nie powinno.

Jak przypomniał, w ubiegłym roku doszło do bezprecedensowych ataków na Ojca Świętego. Pojawił się też wówczas temat problemu z dostępnością do archiwów kościelnych. – Proszę pamiętać, że w znacznej mierze jest to stan, do którego sami doprowadziliśmy. Odpowiedź na te ataki powinna być natychmiastowa. Bezbronność Kościoła w pierwszych dniach po oskarżeniach formułowanych wobec Karola Wojtyły pokazywała, jak słabą mamy informację na temat tego, czym dysponujemy – mówił.

Podkreślił, że wysiłek w kierunku poprawy tej sytuacji jesteśmy winni św. Janowi Pawłowi II, ale też samym sobie. – Zmarnowanie takiego skarbu, jakim jest to dziedzictwo, byłoby czymś, z czego będziemy bardzo poważnie rozliczani – podkreślił.

***

Organizatorem konferencji „Karol Wojtyła w świetle archiwów kościelnych i państwowych” jest toruński Klub Inteligencji Katolickiej. Przewodniczącym komitetu organizacyjnego jest prof. Michał Białkowski, wykładowca Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, historyk i politolog, kierownik zespołu przygotowującego pierwszą pełną, opartą na źródłach, biografię Karola Wojtyły z jego okresu krakowskiego (1938-1978).

Konferencji towarzyszy wystawa fotografii Moniki Dejneko-Białkowskiej „Kraków – miasto Karola Wojtyły”, którą można oglądać w Urzędzie Marszałkowskim.

Warto wspomnieć, że dziś, 16 października ukażą się egzemplarze sygnalne pracy zbiorowej pod redakcją prof. Michała Białkowskiego „Karol Wojtyła – Jan Paweł II, człowiek Soboru Watykańskiego II. W 60. rocznicę inauguracji obrad”. Książka zawiera m.in. artykuły naukowe, reprodukcje korespondencji Karola Wojtyły z kard. Stefanem Wyszyńskim oraz bogatą galerię archiwalnych zdjęć wykonanych przez ks. Tadeusza Pieronka, późniejszego sekretarza generalnego Konferencji Episkopatu Polski.

Patronat Honorowy nad konferencją objęli: abp Stanisław Gądecki, metropolita poznański, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski; bp Wiesław Śmigiel, biskup diecezjalny toruński oraz Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie.