Prymas: Komisja ds. wykorzystywania seksualnego osób małoletnich będzie badać okres od 1945 r. do dziś

Abp Wojciech Polak poinformował po zakończeniu obrad 400. zebrania plenarnego KEP, że zapadła decyzja, iż „Komisja niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystywania seksualnego osób małoletnich w Kościele katolickim w Polsce” obejmie swymi badaniami okres od 1945 r. do momentu powołania tejże komisji.

Delegat KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży poinformował, że w trakcie zebrania plenarnego mógł szeroko ustosunkować się do opinii podjętych przez Radę Prawną KEP, dzięki czemu – po długiej dyskusji poprzedzonej obradami w małych grupach, Episkopat drogą głosowania podjął decyzję, że komisja obejmie swymi badaniami okres od 1945 r. do momentu powołania tejże komisji.

„Cieszę się, że KEP podjęła konkretną uchwałę, wyrażając zgodę na kontynuowanie prac nad powołaniem i zasadami funkcjonowania komisji niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystywania seksualnego osób małoletnich w Kościele katolickim w Polsce od roku 1945 do momentu utworzenia komisji, z uwzględnieniem uwag, które zostały zgłoszone do tych dokumentów” – przekazał.

Poinformował również, że na obecnym zebraniu plenarnym biskupi otrzymali pełen tekst „Zasad Działania Komisja niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystywania seksualnego osób małoletnich w Kościele katolickim w Polsce”, który dokładnie określa cela i sposób jej działania. Podkreślił, że komisja ma służyć opracowaniu raportu badającego to zjawisko na przestrzeni wielu lat, aby w ten sposób uzyskać kompetentne odpowiedzi na zjawisko molestowania seksualnego w Kościele.

Wyjaśnił, że w tworzeniu komisji oraz programowaniu jej prac uczestniczy nie tylko Konferencja Episkopatu Polski, ale także przedstawiciele zgromadzeń zakonnych, zarówno męskich jak i żeńskich reprezentujący Konferencję Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich i Konferencję Wyższych Przełożonych Zakonów Żeńskich.

Na pytanie, kiedy dokładnie można spodziewać się uruchomienia działania komisji, odpowiedział, że dziś trudno jest wskazać konkretną datę, ale intensywne prace przygotowawcze trwają.

***

Prace nad powołaniem „Komisji niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystywania seksualnego osób małoletnich w Kościele katolickim w Polsce” trwają od dwóch lat. Prace te koordynował abp Wojciech Polak jako Delegat KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży. Powołał w tym celu interdyscyplinarny 19-osobowy zespół. Jest w nim czterech biskupów, przedstawiciele konsult skupiających przełożonych zakonów męskich i żeńskich, historycy, kanoniści, socjologowie, psychologowie, seksuologowie a także przedstawiciele Centrum Ochrony Dziecka, Fundacji Świętego Józefa i Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego. Działalność komisji ma dostarczyć Kościołowi wiedzy, która pomoże skuteczniej zapobiegać kolejnym dramatom wykorzystywania seksualnego, a przynajmniej zminimalizować prawdopodobieństwa kolejnych krzywd.

Podczas 394. zebrania plenarnego KEP w Warszawie, 13-14 marca 2023 r. biskupi podjęli decyzję o powołaniu zespołu badającego przestępstwa wobec małoletnich w przeszłości w Kościele katolickim w Polsce. Jednym z motywów tej decyzji były materiały szkalujące Jana Pawła II o tuszowanie pedofilii w Kościele. Oskarżenia te zawarte zostały w książce „Maxima culpa” Ekke Overbeeka oraz filmie „Bielmo” Marcina Gutowskiego i odbiły się szerokim echem w mediach, mimo, że późniejsze komentarze historyków i ekspertów wskazywały na ich nierzetelność i bezzasadność.

W trakcie zebrania plenarnego KEP w Lidzbarku Warmińskim, 12-14 czerwca 2023 r. abp Wojciech Polak, Delegat KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży przedstawił stan prac nad koncepcją komisji  badającej dramat wykorzystywania seksualnego małoletnich w Kościele w Polsce. Poinformował, że w tym celu przeanalizowane zostały sposoby pracy analogicznych komisji, które powstały w USA, Niemczech, Australii, Francji, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii i Portugalii.

Podczas kolejnego zebrania plenarnego KEP na Jasnej Górze, 20 – 21 listopada 2023 r. abp Wojciech Polak poinformował, że koordynowany przez niego zespół został poszerzony o przedstawicieli życia konsekrowanego oraz o bp. Ryszarda Kasynę, przewodniczącego Rady Prawnej KEP, abp. Grzegorza Rysia i bp. Kopca jako historyków. Wyjaśniał, że „potrzebujemy nie tylko prac archiwalnych i badań historycznych, ale także analiz prawnych i prawnokanonicznych oraz jakościowych badań psychologicznych osób pokrzywdzonych i sprawców”. Jego zdaniem tylko wyniki całościowych i interdyscyplinarnych badań mogą pomóc Kościołowi w skuteczniejszym przeciwdziałaniu przemocy seksualnej oraz reagowaniu na nią, a także udzielaniu bardziej adekwatnej pomocy osobom skrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym.

Na zebraniu plenarnym KEP w Warszawie, 10-12 czerwca 2024 r. abp Polak poinformował, że prace przygotowujące do powołania komisji dobiegają końca a ostateczne decyzje w tej sprawie zostaną podjęte podczas jesiennego zebrania plenarnego Episkopatu oraz zebrań konferencji wyższych przełożonych zakonów męskich i żeńskich, które także uczestniczą w tych pracach.

Na zebraniu plenarnym KEP na Jasnej Górze, 18 – 19 listopada 2024 r. prymas przedstawił biskupom projekt dokumentu zatytułowanego „Zasady działania Komisji niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystywania seksualnego osób małoletnich w Kościele katolickim w Polsce”, opisujący cele i zadania komisji, jej uprawnienia, sposób powołania oraz zakres działania. Podkreślił, że dokument jest aktualnie konsultowany z Radą Prawną Konferencji Episkopatu Polski. „Zasady” definiując role komisji przewidują, że obejmie ona swymi badaniami okres od 1945 r. do czasu powołania komisji.

28 lutego 2025 r. Sekretariat KEP rozesłał biskupom opinię Rady Prawnej KEP nt. „Zasad działania Komisji niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystywania seksualnego osób małoletnich w Kościele katolickim w Polsce”. Jest ona negatywna. Rada rekomenduje m.in. powtórzenie głosowania z 14 czerwca 2023 r., w wyniku którego biskupi ustalili, że komisja będzie miała charakter nie tylko historyczny ale interdyscyplinarny, obejmując swymi badaniami czas od 1945 r. do momentu powołania komisji. Rada wyraża również obawę, że komisja w proponowanym kształcie mogłaby być komisją „śledczą”, mogłyby sprawować pewnego rodzaju osąd nad poszczególnymi przełożonymi kościelnymi, do czego uprawniona jest jedynie Stolica Apostolska. Zwraca też uwagę na ryzyko współpracy Komisji z organizacjami lub osobami, które niekoniecznie mogą mieć na względzie dobro Kościoła. Wśród innych kwestii poruszanych przez Radę Prawną znalazły się m.in. brak możliwości weryfikacji oskarżeń osób deklarujących się jako pokrzywdzone, brak jasnego wskazania kosztów funkcjonowania Komisji a także sugestia, że zebrany przez Komisję materiał może posłużyć do pozwów cywilnych przeciwko podmiotom kościelnym.

Podczas 400. zebrania plenarnego KEP w Warszawie 12 – 14 marca Rada Prawna przedstawiła oficjalnie biskupom swoją opinię, a prymas ustosunkował się do niej broniąc  „Zasad Działania” . Potem miała miejsce praca w grupach, która miała dać odpowiedź jakiej komisji życzą sobie biskupi, czy tylko historycznej czy takiej jaka jest opisana w Zasadach, czyli obejmującej swymi badaniami także okres współczesny, do czasu powołania komisji.