Rozmowy pod kopułą w kościele luterańskim w Warszawie – „Ekumenia w dobie rozchwiania”

Pod hasłem „Europa – Kościół – Ekumenia w dobie rozchwiania” odbyły się 6 kwietnia w warszawskim kościele ewangelicko-augsburskim Świętej Trójcy ósme już tzw. Rozmowy pod kopułą. Tym razem uczestnikami spotkania byli sekretarze generalni dwóch organizacji kościelnych: Konferencji Kościołów Europejskich (KEK) – ks. Frank-Dieter Fischbach i Komisji Episkopatów Unii Europejskiej (COMECE) – ks. Manuel Enrique Barrios Prieto. Grono panelistów uzupełnili ponadto prof. Tadeusz Zieliński z Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej (ChAT) w Warszawie i ks. prof. Piotr Mazurkiewicz z Uniwersytetu Kard. Stefana Wyszyńskiego.

Jednym z głównych tematów dyskusji były rola i miejsce Kościołów w Unii Europejskiej, zwłaszcza w kontekście tych wartości, które głosi i których broni chrześcijaństwo. Ks. Mazurkiewicz zwrócił uwagę, że dialog Kościołów z Unią nie dotyczy spraw ściśle kościelnych, a więc np. teologii czy moralności, również w sprawach edukacji państwa członkowskie zastrzegły sobie, że jest to ich wyłączne uprawnienie. A jednak w strukturach unijnych jest komisarz ds. edukacji, gdyż Unia uznała tę dziedziną za usługi, a te należą już do jej kompetencji.

Kościół stoi na straży dobra wspólnego i wartości, jest głosem sumienia – podkreślił polski kapłan katolicki. Z tezą tą nie do końca zgodził się prof. Zieliński, twierdząc, iż poza Kościołami i w ogóle poza wiarą w Boga jest też wielu wartościowych ludzi, a także np. wśród liberałów czy socjalistów  są chrześcijanie, choć na ogół nie noszą oni krzyżyków na szyi.

Mówca zauważył też, że Kościoły różnią się między sobą, i to nie tylko pod względem  teologicznym, ale także w podejściu do różnych zagadnień politycznych. W tym kontekście profesor ChAT-u przytoczył przykład niektórych polskich posłów  do Parlamentu Europejskiego, którzy wykorzystywali to forum do głoszenia haseł skrajnie nacjonalistycznych i antysemickich. Prof. Zieliński wyraził ubolewanie, że tego rodzaju wystąpienia nie spotkały się ze stanowczym i publicznym sprzeciwem Kościoła.

Uzupełniając a zarazem polemizując ze swym przedmówcą ks. prof. Mazurkiewicz zaznaczył, iż Kościół katolicki zgadza się z pluralizmem politycznym i ideowym. Dodał, że wierni świeccy działają na płaszczyźnie politycznej i społecznej na własny rachunek, nie angażując w to hierarchii i księży, których zadaniem jest czuwanie nad tym, aby wypowiedzi te były zgodne z nauczani em katolickim.

Podejmując inny wątek, poruszony na spotkaniu – stosunku do wojny i sprawiedliwego pokoju – ks. Frank-Dieter Fischbach wskazał, że w łonie KEK-u, skupiającego niekatolickie Kościoły naszej części świata, niektóre głoszą poglądy pacyfistyczne, ale są też takie, które opowiadają się za prawem i gotowością do obrony własnego obszaru. Widać to najlepiej na przykładzie nastawienia do obecnej wojny na Ukrainie, na tym tle istnieją różnice między podejściem np. Kościołów w Rumunii czy w Polsce a ich odpowiednikami np. we Francji, w Niemczech, we Włoszech czy w Hiszpanii.

O różnicach w wielu sprawach społeczno-politycznych nie tylko w łonie Unii Europejskiej, lecz także między Kościołami, i to nie tylko tymi należącymi do różnych tradycji wyznaniowych, lecz także np. w Kościele katolickim, wspomniał ks. Barrios Prieto. Jednocześnie zauważył, że w odróżnieniu od innych wyznań w Kościele tym najwyższym zwierzchnikiem jest papież i to jego głos jest w wielu sprawach najważniejszy. Jego zadaniem jest m.in. jednoczenie i ujednolicanie różnych poglądów.

Ks. Fischbach przywołał coraz częściej pojawiający się w publicystyce świeckiej termin „teologia publiczna”. Wyjaśnił, że chodzi tu o przekładanie nauczania teologicznego na rzeczywistość dnia codziennego. Tak rozumiane podejście winno pomóc w znalezieniu odpowiednich poglądów i postaw chrześcijańskich w różnych sytuacjach współczesnych.

Prof. Zieliński zauważył, iż w odróżnieniu od partii politycznych i polityków Kościoły mają dłuższą perspektywę działania, nie muszą bowiem troszczyć się o kolejne wybory parlamentarne czy samorządowe i mogą wypracowywać swe nauczanie i podejście do różnych zagadnień bez pośpiechu.

W dyskusji, jaka wywiązała się po wystąpieniach zaproszonych gości, poruszono m.in. sprawę stosunku Kościołów do planów przywrócenia przynajmniej w  niektórych krajach naszego kontynentu obowiązkowej służby wojskowej. Zdaniem ks. Barriosa ani KEK,  ani COMEE nie zajęły w tej sprawie jednoznacznego stanowiska i poszczególne Kościoły lokalne raczej same muszą się z tym zmierzyć. Zasadniczo większość Kościołów jest przeciwna takim plano, ale trzeba też pamiętać o potrzebie zapewnienia bezpieczeństwa poszczególnym krajom europejskim. Jednocześnie mówca zaznaczył, że misją Kościołów jest pokora i w tym  kontekście należy postrzegać ewentualne przyszłe  ich stanowisko w tej sprawie.

Ks. Fischbach przypomniał w związku z tym, że rok temu odbyła się w Warszawie konferencja międzynarodowa na temat sprawiedliwego pokoju: czym on jest, kiedy można o nim mówić itd. Do dyskusji w tej prawie zarówno KEK, jak i COMECE zaprosiły Kościoły z Ukrainy, aby wspólnie podjąć to niełatwe zagadnienie.

Uzupełniając ten blok tematyczny, związany z wojskiem i obronnością, prof. Zieliński wskazał, iż Polska ma prawo się bronić przed napływem nielegalnych imigrantów i podejmować odpowiednie działania w tym kierunku. Jednocześnie wyraził pogląd, że na granicy polsko-białoruskiej dochodziło w przeszłości do aktów przemocy i niesprawiedliwości wobec tych ludzi. Odnosząc się do planów przywrócenia obowiązkowej służby wojskowej, mówca zwrócił uwagę, że osoby, uchylające się od tego obowiązku, winny w inny sposób służyć na rzecz obronności kraju.

Spotkanie zakończył i krótko podsumował proboszcz parafii ewangelicko-augsburskiej ks. Piotr Gaś.