Światowy Kongres Żydów (WJC) zadowolony z otwarcia archiwów Piusa XII

Światowy Kongres Żydów (WJC) i Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem w Jerozolimie z zadowoleniem przyjęły decyzję papieża Franciszka o udostępnieniu naukowcom od marca 2020 roku dokumentacji z okresu pontyfikatu Piusa XII (1939-1958). „WJC od dawna wzywało do tego ważnego kroku, aby wyjaśnić wiele pytań bez odpowiedzi na temat postawy i zachowań Kościoła podczas II wojny światowej” – napisał prezydent WJC Ronald S. Lauder w liście do papieża opublikowanym w Nowym Jorku.

„Swoją decyzją Franciszek pokazuje, że jest zainteresowany bliskimi i szczerymi stosunkami z judaizmem” – zaznaczył Lauder, zwracając uwagę, że papież poprzez tę decyzję pragnie zachować żywą pamięć o „Shoah” – zagładzie Żydów. Wyraził papieżowi wdzięczność, że w czasie jego pontyfikatu dobre stosunki między Kościołem a Żydami zostały jeszcze bardziej umocnione. Zapewnił o stałej otwartości światowej społeczności żydowskiej na dialog z Kościołem.

Także Instytut Yad Vashem z zadowoleniem przyjął decyzję papieża, która umożliwi „obiektywne i otwarte badania” na temat „działań Watykanu w szczególności i ogólnie Kościoła katolickiego podczas Holokaustu”. Oczekuje się, że naukowcy otrzymają pełny dostęp do wszystkich zarchiwizowanych dokumentów.

W poniedziałek 4 marca podczas audiencji dla przełożonych i pracowników Tajnego Archiwum Watykańskiego Franciszek ogłosił decyzję o udostępnieniu naukowcom od 2 marca 2020 roku dokumentacji z okresu pontyfikatu Piusa XII (1939-1958). Papieska decyzja zbiegła się z przypadającą 2 marca 80. rocznicą wyboru Piusa XII – kard. Eugenio Pacellego – na Stolicę Piotrową.

„Postać papieża, który przewodził łodzi Piotrowej w jednym z najsmutniejszych i najbardziej mrocznych okresów XX wieku, niespokojnym i w znacznej części rozdartym ostatnią wojną światową, wraz z następującym po nim czasem reorganizacji państw i powojennej odbudowy, była już badana i studiowana w wielu aspektach, czasem dyskutowana, a nawet krytykowana (można powiedzieć z pewnym uprzedzeniem lub przesadą). Dziś jest ona słusznie oceniona na nowo, a wręcz umieszczona w odpowiednim świetle ze względu na jego wieloaspektowe zalety: przede wszystkim duszpasterskie, ale także teologiczne, ascetyczne, dyplomatyczne” – powiedział Franciszek.

Ojciec Święty przypomniał, że już znaczną część dokumentacji z okresu Piusa XII udostępnili specjalistom jego poprzednicy.

Pius XII (1876-1958) kierował Kościołem w latach 1939-58, a więc pierwsze lata jego pontyfikatu (został wybrany papieżem w dniu swoich 63. urodzin – 2 marca) przypadły na czas II wojny światowej. I właśnie jego postawa w tym czasie budziła najwięcej zastrzeżeń, gdyż zarzucano mu milczenie, a nawet obojętność wobec cierpień ofiar tej tragedii dziejowej, a zwłaszcza Żydów. Tymczasem podejmował on wiele działań, choć w większości w ukryciu, aby ratować ten naród, polecił m.in. otwarcie wszystkich klasztorów rzymskich, łącznie z klauzurowymi, i udzielać w nich schronienia Żydom, których następnie przerzucano za granice, głównie do Ameryki Łacińskiej. Gdy zmarł 9 października 1958 w Castel Gandolfo, ówczesna minister spraw zagranicznych, a później premier Izraela Golda Meir napisała w depeszy kondolencyjnej: „Opłakujemy wielkiego sługę pokoju”.

Stolica Apostolska już wcześniej otworzyła swe archiwa, aby zbadać i uporządkować dokumenty na temat Piusa XII i jego postawy w latach 1939-45. Wynikiem tych działań jest 12 tomów o łącznej liczbie 7998 stron „Studiów i dokumentów Stolicy Apostolskiej dotyczących II wojny światowej” (po francusku). Wraz z innymi monografiami autorstwa naukowców i bezpośrednich świadków tamtych wydarzeń rzuciły one światło na „roztropność i miłość tego papieża, ukazując zarazem niesprawiedliwość stawianych mu zarzutów”.