W Bazylice św. Piotra pochowano cztery kobiety

W Bazylice św. Piotra, znanym na całym świecie miejscu m. in. pochówku następców  św. Piotra, znajdują się cztery grobowce ważnych chrześcijanek. Są to Szarlota (Charlotta) Cypryjska (1444-87), Krystyna Szwedzka (1626-89), Maria Klementyna Stuart (1702-35) i Matylda z Canossy (1046-1115), przy czym żadna z nich nie została kanonizowana, ale wszystkie pochodziły z ważnych rodzin arystokratycznych i były związane z ważnymi wydarzeniami historycznymi. Ich postacie przypomniał Pietro Zander, kierownik ds. dziedzictwa kulturowego w tzw. „Fabryce św. Piotra” (Fabbrica di San Pietro), czyli urzędu odpowiedzialnego za zarządzanie, utrzymanie, konserwację i dekorację bazyliki papieskiej.

To, że groty pod największą świątynią katolicką na świecie, są jedynym miejscem ostatniego spoczynku papieży, jest tradycją stosunkowo nową, rozpoczętą dopiero wraz z pochówkiem św. Piusa X w 1914 roku. Zwiedzający to miejsce, wędrując pobożnie przez dyskretnie oświetlone podziemia bazyliki z grobowcami Piusa XI, św. Pawła VI, bł. Jana Pawła I i wieloma innymi, stwierdzają nieraz ze zdziwieniem, że znajdują się tam również groby z łacińskimi imionami kobiet. Są to dość proste sarkofagi Krystyny Szwedzkiej i Karoliny Cypryjskiej w bliskim sąsiedztwie pochówku Benedykta XVI.

„Pójść do Canossy”

Matylda z Canossy była wielką patronką Kościoła katolickiego w średniowieczu. Chodzi o tę samą Canossę na terenie dzisiejszej prowincji Reggio Emilia koło Parmy, gdzie znajdował się rodowy zamek tej margrabiny, której gościem był wówczas Grzegorz VII (1073-85). I tam w styczniu 1077 w ramach tzw. sporu o inwestyturę, czyli o prawo do mianowania biskupów na terenie Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego przez cesarza doszło do historycznego wydarzenia. Cesarz Henryk IV (1056-1105) chciał wymusić na papieżu uznanie swojego prawa do nominacji, ale Grzegorz VII nie zamierzał ustąpić, a nawet zagroził Henrykowi ekskomuniką, co groziło mu utratą władzy.  W tej sytuacji cesarz udał się 25 stycznia 1077 do Canossy i tam po trzech dniach oczekiwania we włosienicy i boso na śniegu i mrozie uzyskał odwołanie papieskiej klątwy.

Scenę sprzed prawie 950 lat uwieczniono na płaskorzeźbie nagrobnej Matyldy w prawej nawie Bazyliki: Henryk IV klęczy w stroju pokutnym przed papieżem, podczas gdy Matylda wyciąga rękę do króla z prawej strony. To również dzięki jej wstawiennictwu Grzegorz VII zniósł kościelny zakaz dla niemieckiego władcy. Posąg arystokratki nad sarkofagiem przedstawia ją z berłem, kluczem św. Piotra i tiarą – potrójną koroną papieską. Gdy zmarła w 1115, pochowano ją w opactwie niedaleko Mantui, ale w 1634 Urban VIII (1623-44) sprowadził relikwie obrończyni wiary do papieskiej bazyliki.

Idealny trójkąt z Janem Pawłem II

Zaledwie kilka kroków dalej znajduje się pomnik Krystyny Szwedzkiej, której doczesne szczątki spoczywają w grotach. Córka króla Gustawa Adolfa II objęła tron w wieku 18 lat. Dziesięć lat później abdykowała, została katoliczką i w 1655 uciekła do Rzymu, gdzie tę ekscentryczną kobietę uznano za „zdobycz kontrreformacji”. Jej historia trafiła na duży ekran, choć z dużą dozą fantazji: w „Królowej Krystynie” (1933) Greta Garbo zagrała ją w męskim ubraniu.

„Sanktuarium Krystyny” w Bazylice Świętego Piotra tworzy niemal idealny trójkąt z pomnikiem Matyldy z Canossy i kaplicą grobową św. Jana Pawła II (1978-2005), którego pochowano tam ponownie po jego kanonizacji w 2014 roku.

Ostatnia królowa z dynastii Stuartów

Wcześniej grób polskiego papieża znajdował się w Grotach Watykańskich: tam, gdzie na początku 2023 złożono zwłoki papieża z Niemiec Benedykta XVI – ponownie „oko w oko” z sarkofagami Krystyny Szwedzkiej i Szarloty z Lusignan-Savoy, obalonej królowej Cypru. Zmuszona do opuszczenia tronu przez swojego podstępnego przyrodniego brata, porzucona przez męża, zubożała i upokorzona, została otoczona opieką trzech papieży, którzy uhonorowali ją królewskim pogrzebem w Grotach Watykańskich.

Czwarta kobieta pochowana w Bazylice Świętego Piotra również podzieliła smutny los: Maria Klementyna, wnuczka ostatniego polskiego króla Jana III Sobieskiego, poślubiła w Rzymie wygnanego angielskiego pretendenta do tronu Jakuba Franciszka Edwarda Stuarta (1688-1766), potomka legendarnej katolickiej królowej Marii Stuart. Kiedy Maria Klementyna zmarła w wieku zaledwie 32 lat, Klemens XII zarządził nabożeństwo żałobne tak bombastyczne, jakby zmarł papież. Pomnik pogrzebowy ostatniej katolickiej tytularnej królowej Anglii znajduje się w lewej nawie Bazyliki św. Piotra, bezpośrednio nad schodami prowadzącymi na kopułę.