W Sejmie o popowodziowej pomocy finansowej dla zabytków, także kościelnych

Ponad 700 zabytków zostało zalanych wodą, w tym 40 uległo uszkodzeniom w wyniku niedawnej powodzi na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie – wynika z informacji Narodowego Instytutu Dziedzictwa, który szacuje skalę strat w tym zakresie. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeznaczy na razie 100 mln zł na pomoc obiektom wpisanym do rejestru zabytków. Ucierpiał m.in. klasztor ojców franciszkanów w Kłodzku. – Tutaj środki finansowe będą przekazywane przez następne lata, bo tego się nie da niestety odbudować w jednym roku – poinformowała generalna konserwator zabytków Bożena Żelazowska.

Na posiedzeniu sejmowej komisji kultury i środków przekazu przedstawiona dziś została informacja Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na temat strat i zniszczeń, jaka dotknęła zabytki będące w dyspozycji państwa, samorządów, kościołów i osób prywatnych na skutek powodzi na południu kraju. Rozmawiano także o pomocy finansowej ze strony państwa, w tym MKiDN.

W ramach uruchomionego 4 października ministerialnego programu „Ochrona zabytków” wsparcie finansowe otrzymają, oprócz podmiotów z całego kraju, m.in. obiekty, które ucierpiały na skutek niedawnej powodzi.

W programie planowane są trzy terminy naborów – do 5 listopada br. na prace przy zabytkach nieruchomych i ruchomych planowane do wykonania w 2025 r., do 31 stycznia 2025 r. na prace planowane do wykonania w 2025 r. przy usuwaniu skutków powodzi w zabytkach wpisanych do rejestru zabytków oraz do 31 marca 2025 r. na refundację prac, wykonanych przy zabytkach nieruchomych i ruchomych w latach 2022-2024.

Celem programu „Ochrona zabytków” jest zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, poprzez konserwację i rewaloryzację zabytków nieruchomych i ruchomych oraz ich udostępnianie na cele publiczne. Dzięki środkom z programu każdego roku udaje się uratować cenne zabytki z małych ośrodków wiejskich i miejskich, które często były w katastrofalnym stanie. W ramach programu wspierane są też najcenniejsze obiekty z listy UNESCO oraz Pomniki Historii.

Podmioty zarządzające zabytkami, które ucierpiały wskutek powodzi, będą mogły składać wnioski o dofinansowanie od 1 stycznia do 31 stycznia 2025 r. – Te Osoby składające te wnioski nie są jeszcze przygotowane, nie wiemy dokładnie jakie to są straty, więc wydłużamy ten termin – poinformowała Bożena Żelazowska, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz generalna konserwator zabytków.

W związku z tragicznymi wydarzeniami, które dotknęły południowo-zachodnią Polskę, Narodowy Instytut Dziedzictwa (NID) rozpoczął rozpoznawanie i ustalanie strat wśród obiektów zabytkowych. Jest to państwowa instytucja kultury, będąca eksperckim i opiniodawczym wsparciem MKiDN w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami.

Zaplanowana w programie kwota wydatków wynosi 201 mln 625 tys. zł, w tym 100 mln 625 tys. dla zabytków, których powódź nie dotknęła, a 100 mln zł – dla obiektów z terenów powodziowych.

W prace nad oceną skali strat, jakie dotknęły zabytki na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie zaangażowani są pracownicy wojewódzkich urzędów ochrony zabytków oraz terenowych oddziałów NID.

Marlena Happach, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa powiedziała, że do dziś zebrano informacje o ponad 2800 obiektach zabytkowych, z czego 729 obiektów z rejestru zabytków zostało zalanych wodą. Już wiadomo, że co najmniej 40 zabytków z tego rejestru uległo uszkodzeniom.

– Generalnie jest to obszar bardzo bogaty w zabytki. Mamy tam 33 Pomniki Historii, z których 5 jest także na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dlatego szczególnie monitorujemy stan tych obiektów – powiedziała dyrektor NID.

Powódź spowodowała wielkie spustoszenie m.in. w zabytkowych „Barokowych Ogrodach Opata” w Kamieńcu Ząbkowickim, będących częścią cysterskiego dziedzictwa tych terenów. W Kamieńcu zalane są też piwnice budynków poklasztornych. Uszkodzony został z powodu potężnej wichury towarzyszącej powodzi dach drewnianego Kościoła Pokoju w Jaworze. Trwa osuszanie krypty i baptysterium kościoła farnego w Nysie.

Bardzo ucierpiał też klasztor ojców franciszkanów w Kłodzku, na co zwróciła uwagę generalna konserwator zabytków. – Woda sięgnęła trzech metrów w samym głównym kościele. Tutaj środki finansowe będą bardzo duże i będą sukcesywnie przekazywane przez następne lata, bo tego się nie da niestety odbudować w jednym roku – podkreśliła Bożena Żelazowska.