Władysław Kosiniak-Kamysz: ws. Funduszu Kościelnego jestem otwarty na daleko idącą współpracę z Kościołami

Jestem otwarty na daleko idącą współpracę z Kościołami. Czy to się zakończy pozytywnie w parlamencie? Tego nie wiem, bo stronnictwa polityczne będą decydować dopiero w finale, ale warto tę pracę wykonać – powiedział wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz podczas dyskusji nad kwestią przekształcenia Funduszu Kościelnego w inny rodzaj wspomagania Kościołów, która odbyła się w czwartek w Sekretariacie Episkopatu Polski. Przyznał, że jest zwolennikiem zamiany Funduszu Kościelnego na odpis podatkowy.  „Jesteśmy otwarci na reformę Funduszu Kościelnego, ale nie na likwidację” – stwierdził prymas Polski abp Wojciech Polak oraz przypomniał konieczności dokładnego rozliczenia tego mechanizmu, gdyż w rękach państwa pozostaje wciąż pewna część dóbr zabranych Kościołowi. Dyskusja miała miejsce w ramach konferencji „Relacje państwo-Kościół. Podstawowe zasady państwa prawa”.

Wszystkie teksty z Konferencji „Relacje państwo-Kościół. Podstawowe zasady państwa prawa” publikujemy TUTAJ.

Wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz, przewodniczący powołanego w ramach Rady Ministrów Międzyresortowego Zespołu ds. Funduszu Kościelnego podkreślił potrzebę prowadzenia dialogu z Kościołami we wszystkich obszarach, za które Kościoły  odpowiadają, „szczególnie w tych trudnych czasach”.

Wspomniał, że konferencja odnosi się do kwestii relacji państwa z Kościoła, dotyczy zatem szerszych zagadnień niż tylko sprawa Funduszu Kościelnego. Uznał, że taka dyskusja jest potrzebna a „wypełnianie Konstytucji w tym zakresie jest dla mnie niezwykle ważne, gdzie jest zadanie i dla państwa, i dla Kościoła, a wolność wyznaniowa jest zagwarantowana”. – To jest jedna z podstawowych wolności, na której wszystkim cywilizacjom zachodnim powinno zależeć i nam bardzo zależy, mi bardzo zależy – przekonywał.

Odnosząc się do Funduszu Kościelnego, Władysław Kosiniak-Kamysz zaznaczył, że pojawiają się różne koncepcje polityczne i merytoryczne co do jego przyszłości. Dotyczy to też szerzej koncepcji finansowania Kościołów w Polsce.

Mówiąc o przekształceniu Funduszu Kościelnego wyjaśnił, że jest zwolennikiem wprowadzenia odpisu podatkowego. – Uważam to za bardzo dobry sposób, pokazujący zaangażowanie i wkład wiernych, oddający też wielkość pod względem populacji wiernych – mówił. Wskazał, że z rozwiązań funkcjonujących w krajach europejskich najbliższy jest mu system „otto per mille” z Włoch. – Tam jest możliwy wybór trzech opcji: oddaję 8 % swego podatku na Kościół katolicki, albo inny związek wyznaniowy, albo cele humanitarno-pomocowe organizowane przez państwo – przypomniał.

Zadeklarował dalej, że jest otwarty na rozmowy o przekształceniu Funduszu Kościelnego w inne rozwiązanie w ramach Komisji Konkordatowych, kościelnej i państwowej. A to dlatego, że jest przekonany, że zmiany w obszarze finansowania Kościołów są  konieczne i dojdzie do nich wcześniej czy później. Istotne jest jednak, by pamiętać, że nowe rozwiązania muszą zabezpieczać także mniejsze związki wyznaniowe. Gwarancje tu muszą być dla Kościołów wieloletnie – powiedział.

– Czy to się zakończy pozytywnym finałem w parlamencie? Nie potrafię na to pytanie odpowiedzieć, bo stronnictwa polityczne, koalicyjne czy opozycyjne, będą w tej sprawie decydować dopiero w finale. Nikt, moim zdaniem, nie określi się jasno na początku. Ale warto tę pracę wykonać – zaznaczył Władysław Kosiniak-Kamysz.

Prymas Polski abp Wojciech Polak podkreślił, że konieczne jest zrozumienie, iż nie może być mowy o likwidacji Funduszu Kościelnego, ale o jego przekształceniu w nowy system i strona kościelna sygnalizowała to już podczas rozmów w latach 2012-2013 na temat przekształcenia Funduszu w dobrowolny odpis podatkowy. Mowa jest o przekształceniu FK tym bardziej, że nadal obowiązuje ustawa z 1950 r., która utworzyła Fundusz Kościelny finansowany z dochodów przejętych przez państwo i będących nadal w rękach państwa kościelnych nieruchomości ziemskich.

Prymas – odwołując się do wyliczeń ks. prof. Dariusza Walencika, przypomniał, iż około 62 tys. ha nieruchomości kościelnych pozostaje nadal w rękach państwa i zgodnie z ustawą powołującą Fundusz Kościelny jest podstawą jego finansowania. Tym samym państwo wciąż z tych nieruchomości czerpie zyski, które przekraczają z pewnością to, co rocznie jest przekazywane do budżetu Funduszu. Fundusz Kościelny wymaga zatem rzetelnego rozliczenia z tego, co zostało zwrócone i tego, co nadal pozostaje w rękach państwa.

Prymas oświadczył, że strona kościelna jest od pierwszych zapowiedzi premiera Donalda Tuska na temat Funduszu Kościelnego gotowa do podjęcia rozmów ze stroną rządową. Powinny się one odbywać na podstawie art. 22 Konkordatu, który wskazuje na konieczność stworzenia specjalnej komisji, która „zajmie się koniecznymi zmianami w sprawach finansowych instytucji i dóbr kościelnych oraz duchowieństwa, przyjmując za punkt wyjścia obowiązujące ustawodawstwo polskie i przepisy kościelne”.

Abp Polak zaznaczył, że Episkopat już 13 marca 2024 r. ustanowił zespół ds. finansowania Kościoła przy Kościelnej Komisji Konkordatowej. – Jesteśmy w blokach startowych i czekamy na rozmowy – dodał.

Zdaniem abp Wojciecha Polaka, przy rozmowach na temat konkretnych rozwiązań, w tym szczególnie ewentualnego wprowadzenia odpisu podatkowego, trzeba wziąć pod uwagę związane z tym realne trudności, które zresztą były sygnalizowane już podczas rozmów w 2012 r. Wymienił tu m.in. fakt, że podwyższona jest i będzie nadal wzrastać stopa wolna od podatku. Ponadto podatku dochodowego nie płacą rolnicy uiszczający natomiast podatek rolny. Nie bez znaczenia jest też fakt, że ze względu na zbyt małą wysokość otrzymywanych świadczeń odpisu na Kościoły nie mogłaby też przekazać większość polskich emerytów i rencistów. Według Prymasa, oznacza to zatem „totalne wykluczenie” wielu grup społecznych z takiej możliwości.

W imieniu mniejszościowych Kościołów i związków wyznaniowych wypowiedział się dyrektor Polskiej Rady Ekumenicznej ks. dr Grzegorz Giemza. Jego zdaniem, sprawa tych wspólnot jest o tyle trudna, iż nie można na chwilę obecną powiedzieć o jednym wspólnym stanowisku w sprawie Funduszu Kościelnego. Każdy z tych Kościołów ma odmienną strukturę i sposób funkcjonowania. W 2012 r. sceptycznie wobec wprowadzenia odpisu podatkowego wypowiedział się zwłaszcza Kościół prawosławny, którego wierni są to głównie ubogie osoby z terenów wiejskich, którzy jako rolnicy nie będą mogli przekazać odpisu.

Kościoły wskazują też na konieczność rozliczenia Funduszu Kościelnego, gdyż grabież ich majątków nie tylko pozbawiła je zabezpieczenia materialnego, ale też na całe dziesięciolecia zahamował rozwój tych wspólnot, w tym stowarzyszeń i organizacji tworzonych przez wiernych świeckich.

Jest duże oczekiwanie, kiedy realnie zaczną się rozmowy i jakie będą propozycje, bo już 12 lat temu podczas rozmów w Kościołach była na ten temat duża dyskusja. Liczymy na to, że usiądziemy wspólnie do stołu, przedstawimy swoje argumenty i spróbujemy znaleźć dobre rozwiązanie – powiedział ks. Grzegorz Giemza.

Organizatorami konferencji „Relacje państwo-Kościół. Podstawowe zasady państwa prawa” były Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL, Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski i Katolicka Agencja Informacyjna.