Wydano Ewangelię w języku z Czerwonej Księgi UNESCO

Nakładem działającego w Moskwie Instytutu Przekładu Biblii (IPB) ukazało się w tych dniach trzecie, poprawione wydanie Ewangelii św. Łukasza w języku nanajskim, którym posługuje się niewielki naród na rosyjskim Dalekim Wschodzie w Kraju Chabarowskim i na nadgranicznych odcinkach rzeki Ussuri.

Ze spisu ludności z 2010 wynika, że w Rosji mieszkało 11671 Nanajczyków, z których jednak tylko ok. 1,4 tys. mówiło swym ojczystym językiem, należącym do południowej grupy języków tunguso-mandżurskich ałtajskiej rodziny językowej. Jako wymierający trafił on do Czerwonej Księgi UNESCO języków w najwyższym stopniu zagrożonych.

Dwa pierwsze wydania nanajskiej Ewangelii św. Łukasza ukazały się w latach 2002 i 2005, po czym w 2012 pojawił się jego przedruk w formie dwujęzycznej z równoległym tekstem rosyjskim. Autorem pierwszego tłumaczenia był naukowiec z Sankt-Petersburga dr A. Stolarow, autor kilku książek i artykułów poświęconych temu językowi. Najnowsza wersja powstała w wyniku rewizji tamtego tłumaczenia z udziałem nosicieli języka i etnokultury nanajskiej. Następnie całość przejrzała i przeredagowała główna metodyczka Instytutu Kształcenia Kadr w Chabarowsku, zajmująca się językami ojczystymi rdzennych, niewielkich narodów Północy – Margarita Zawaliszyna. W pracy nad przekładem wzięli też udział redaktor teologiczny i językowy Roman Kim oraz konsultant-biblista, dr teologii Aleksiej Somow.

Obecne wydanie, podobnie jak w 2012, jest dwujęzyczne z równoległym tekstem rosyjskim, opartym na tzw. Wydaniu Synodalnym, powszechnie przyjętym i znanym w Rosji (pochodzącym z końca XIX wieka). W ten sposób „mamy nadzieję, że te dwa przekłady pomogą wzajemnie czytelnikom” – napisano na stronie Instytutu. Ci, którzy słabo czytają po nanajsku, będą mogli w celu lepszego zrozumienia sięgać do tekstu rosyjskiego. Teksty równoległe (paralelne) mogą być wykorzystane do celów nauczania, gdyż w razie słabej nieznajomości (lub w ogóle nieznajomości) języka ojczystego wersja rosyjska umożliwi przynajmniej częściowe wniknięcie w strukturę „zapomnianego języka, uaktywnić tę znajomość” – podkreślono na stronie IPB.

Aby ułatwić czytelnikom równoległe czytanie obu tekstów, do Wydania Synodalnego dodano podrozdziały, odpowiadające podrozdziałom nanajskim. Ponadto na końcu wydania zamieszczono krótki słowniczek z objaśnieniem terminów biblijnych oraz mapy miejsc biblijnych z czasów Pana Jezusa. Dokonano również nagrania całego tekstu nanajskiego, które jest dostępne na stronie IPB. Pomoże to śledzić na żywo czytany tekst, ułatwi jego zrozumienie oraz przybliży i uczyni go bardziej dostępnym dla Nanajczyków.

Instytut Przekładu Biblii (IPB) powstał w 1973 w Sztokholmie z inicjatywy Chorwata Borislava Arapovicia jako organizacja niekomercyjna „Biblia dla Wschodu”, która w 5 lat później zmieniła nazwę na obecną (Institute for Bible Translation). Podstawowym jej celem było tłumaczenie i wydawanie Pisma Świętego w całości i poszczególnych ksiąg w niesłowiańskich językach narodów ówczesnego Związku Sowieckiego. Początkowo przedrukowywano istniejące już stare przekłady i wydania, szybko jednak okazało się, że były one przestarzałe, a w wielu językach w ogóle ich nie było.

Gdy na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. w ówczesnym ZSRR zaczęły się dokonywać procesy demokratyzacyjne i przywóz Pisma Świętego nie był już zakazany, Instytut zaczął działać w tym kraju. W 1992, już po rozpadzie ZSRR, w Moskwie został zarejestrowany oddział IPB, który w 3 lata później zyskał status organizacji samodzielnej, a w 2000 stał się instytucją naukowo-badawczą w ramach Rosyjskiej Akademii Nauk.

Chociaż twórcami placówki byli protestanci, obecnie ma ona charakter międzywyznaniowy, a gotowe już przekłady zwykle recenzują przedstawiciele Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Oprócz tekstów biblijnych Instytut wydaje też różne opracowania pokrewne, np. „Biblię dla dzieci” (w 36 językach o łącznym nakładzie ponad 8 mln egz.) i monumentalny „Słownik Biblii”, który ukazał się w latach 1987-90 w nakładzie 150 tys. egzemplarzy.

Instytut ma wielkie zasługi w tłumaczeniu poszczególnych ksiąg biblijnych na języki – często zagrożone wyginięciem – małych narodów rosyjskiej Północy i Dalekiego Wschodu. W wielu wypadkach przekłady te są nielicznymi, a niekiedy wręcz jedynymi publikacjami w tych językach w ostatnich dziesięcioleciach, przyczyniając się do ich ożywienia. W listopadzie br. ukazały się dwa takie tłumaczenia: Księgi Jonasza na język nieniecki i Przypowieści Ewangelicznych na czukocki.