Wyłoniono laureata Pokojowej Nagrody Księgarzy Niemieckich

Ukraiński pisarz i muzyk Serhij Żadan otrzyma Nagrodę Pokojową 2022 Niemieckich Księgarzy. Nagroda została przyznana za wybitne dzieła tego autora oraz jego „postawę humanitarną w docieraniu do ludzi w czasie wojny i udzielanie im pomocy z narażeniem życia” – poinformowało jury nagrody we Frankfurcie nad Menem.

Jego powieści, eseje, wiersze i teksty piosenek opowiadają o tym, jak wojna i zniszczenie wstrząsały ludźmi – i jak jednocześnie próbowali oni prowadzić niezależne życie, którego wyznacznikami były pokój i wolność. Żadan znajduje swój własny język, który w żywy sposób przybliża nam to, czego wielu od dawna nie chciało zobaczyć – uzasadniła przyznanie nagrody szefowa Stowarzyszenia Księgarzy Niemieckich, Karin Schmidt-Friderichs.

Pisarz pop, uznawany za jeden z najważniejszych głosów we współczesnej literaturze ukraińskiej, urodził się 23 sierpnia 1974 roku. Pierwsze swoje utwory literackie opublikował w wieku 17 lat. W 1996 roku uzyskał doktorat z pracy o ukraińskim futuryzmie i od tego czasu kształtuje scenę kulturalną miasta Charkowa, na przykład poprzez festiwale literackie i muzyczne.

W swoich wczesnych utworach literackich autor intensywnie zajmował się postsowieckim okresem wstrząsów – stwierdziło jury. Jego twórczość została przetłumaczona na wiele języków i otrzymała już takie nagrody, jak berlińska Nagroda Literacka i Translatorska Brücke („Most”) oraz Nagroda Ukraińskiego Centrum PEN im. Wasyla Stusa. Jego najnowsza powieść „Internat” (2018, oryginał: 2017) opowiada o wojnie w Donbasie. Tłumaczenie powieści otrzymało w 2018 roku nagrodę Targów Książki w Lipsku.

Żadan pisze swoje teksty w języku ukraińskim, ale także tłumaczy na język ukraiński poezję z języka niemieckiego, angielskiego, białoruskiego i rosyjskiego. Pisze również teksty piosenek dla różnych zespołów rockowych, a od 2007 roku jest wokalistą ukraińskiego zespołu „Sobaki v kosmosi” (Psy w kosmosie).

Jury nagrody podkreśliło ponadto, że od czasu okupacji Krymu pisarz i artysta angażował się w projekty socjalne i kulturalne we wschodniej Ukrainie, a obecnie na terenie całego kraju ogarniętego wojną. Podczas jednego ze spotkań na długo przed wojenną agresją Rosji oświadczył, że uważa, iż prawdziwy rozwój jego kraju nastąpi dopiero wtedy, gdy Związek Sowiecki i wszystko, co z nim związane, przejdzie ostatecznie do historii.

Żadan, który nadal mieszka w oblężonym Charkowie, publicznie skomentował również obecną sytuację na Ukrainie. Już w kwietniu, w niemieckim tygodniku „Die Zeit” określił rosyjski atak jako „ludobójstwo” i stwierdził, że „każdy, kto teraz próbuje znaleźć usprawiedliwienie lub wytłumaczenie dla zachowania Rosjan, usprawiedliwia ludobójstwo”.

Niemiecka minister stanu ds. kultury Claudia Roth (Zieloni) również pochwaliła Żadana określając go jako jeden z „najbardziej wszechstronnych i interesujących głosów literackich w Ukrainie” i wielkiego pisarza europejskiego. „Świadectwem wielkiej odwagi, zaangażowania i przekonania jest to, że Żadan nadal mieszka i pracuje w ogarniętym walkami Charkowie na wschodzie Ukrainy i jest zaangażowany w obronę cywilną miasta” – podkreśliła Roth.

Pisarz umieścił na swojej stronie na Facebooku podziękowanie za przyznanie mu nagrody oraz okazaną solidarność. Podkreślił, że ważne jest, iż o sytuacji na Ukrainie mówi się także na targach książki we Frankfurcie, na których przyznawana jest Nagroda Pokoju. „Potrzebna nam broń, ale potrzebna też informacja” – stwierdził i podkreślił, że „każdy przejaw wsparcia dla kultury ukraińskiej przyczynia się do jej zwycięstwa”.

Uroczystość wręczenia nagrody odbędzie się 23 października. Tradycyjnie już ceremonia odbywa się w ramach Międzynarodowych Targów Książki w kościele św. Pawła we Frankfurcie. W tym kościele obradowało w 1848 roku pierwsze zgromadzenie narodowe Niemiec.

Nagroda Pokojowa Niemieckich Księgarzy jest jednym z najważniejszych wyróżnień w Niemczech. Od 1950 roku jest przyznawana osobom, które w literaturze, nauce, lub innych dziedzinach sztuki realizują ideę pokoju. Nagroda jest dotowana ze składek księgarzy i wydawców, jej wysokość wynosi 25 000 euro. Dotychczas otrzymało ją ponad 60 pisarzy, filozofów, naukowców i polityków, m.in. Albert Schweitzer, Ernesto Cardenal i Vaclav Havel, a także Astrid Lindgren, Peter Esterhazy i Liao Yiwu.

Pierwszym laureatem nagrody był norwesko-niemiecki pisarz i wydawca Max Tau. W 2021 roku nagrodę otrzymała autorka i filmowiec Tsitsi Dangarembga z Zimbabwe.