Zmarł były prawosławny metropolita wileński Chryzostom

W nocy z 5 na 6 stycznia w wieku prawie 91 lat zmarł w Wilnie emerytowany prawosławny metropolita wileński i całej Litwy Chryzostom, który stał na czele tamtejszego Kościoła prawosławnego (będącego częścią Patriarchatu Moskiewskiego) w latach 1990-2010. Był to przełomowy okres w dziejach tego kraju, gdy „wybijał się” on na niepodległość, a ówczesny metropolita popierał te dążenia, za co oficjalna propaganda sowiecka oskarżała go o „zdradę interesów narodowych”.

Przyszły hierarcha urodził się jako Gieorgij Martyszkin 3 maja 1934 w wiosce Kazinka w obwodzie riazańskim w rodzinie chłopskiej. Po 3-letniej nauce w szkole średniej pracował w kołchozie, a w latach 1951-61 był restauratorem zabytków architektonicznych. Od 1961 do 1968 kształcił się w Moskiewskim Seminarium i Moskiewskiej Akademii Duchownej. W trakcie studiów 12 września 1964 przyjął święcenia diakonatu, 31 października 1966 rozpoczął życie mnisze w Ławrze Świętej Trójcy i św. Sergiusza w ówczesnym Zagorsku (obecnie Siergijew Posad), przyjmując imię Chryzostom, a 4 listopada 1968 został wyświęcony na kapłana (hieromnicha). Pracował następnie w różnych parafiach moskiewskich i od 1971 do 1981 w Wydziale Zewnętrznych Stosunków (obecnie Kontaktów) Kościelnych (OWCS) Patriarchatu Moskiewskiego.

23 kwietnia 1972 został konsekrowany na biskupa zarajskiego, pomocniczego eparchii (diecezji) moskiewskiej, od 1974 był biskupem kurskim i biełgorodzkim, od 2 września 1977 z tytułem, arcybiskupa. W latach 1984-90 stał na czele eparchii irkuckiej i czytyńskiej, a do 1988 jednocześnie kierował tymczasowo eparchią chabarowską.\

26 stycznia 1990 Święty Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (RKP) powołał go na arcybiskupa wileńskiego i litewskiego, a 25 lutego 2000 wyniósł go do godności metropolity. Jego pobyt w Wilnie zbiegł się z ważnymi wydarzeniami w życiu narodu litewskiego, przede wszystkim z jego dążeniami do odzyskania niepodległości. Arcybiskup, a następnie metropolita Chryzostom, od początku jednoznacznie je popierał, a gdy 13 stycznia 1991 wojska sowieckie zaatakowały zwolenników niepodległości, zgromadzonych wokół stacji telewizyjnej w stolicy kraju, zabijając lącznie14 osób, stanowczo potępił te działania. W uznaniu tych jego zasług dla Litwy otrzymał medal upamiętniający tamte wydarzenia (Medal Obrony Wolności 13 stycznia).

Z urzędu ustąpił ze względu na podeszły wiek i stan zdrowia 24 grudnia 2010 r.

Taka postawa hierarchy wywołała jednocześnie ostrą krytykę ze strony władz rosyjskich, zwłaszcza RKP, który oskarżył go m.in. o zdradę rosyjskich interesów narodowych. W odpowiedzi na te zarzuty metropolita oświadczył, że nie czuje się winny, ale po prostu solidaryzował się z narodem pragnącym niepodległości.

W chwili śmierci 6 bnm. Chryzostom był najstarszym członkiem episkopatu RKP. Poza tym jako jedyny z rosyjskich hierarchów prawosławnych przyznał się publicznie do współpracy z KGB. W latach 1972-90 był informatorem sowieckiej służby bezpieczeństwa pod pseudonimem „Riestawrator”, gdy był arcybiskupem kurskim a następnie irkuckim. Tłumaczył te swoje działania „celami strategicznymi”, tj. koniecznością obrony interesów Kościoła. Zapewnił przy tym, że nie zaszkodził wiernym i nie był donosicielem, a KGB wydawał mu zgodę na mianowanie proboszczów do parafii.