Zmarł dramaturg Rolf Hochhuth, oskarżyciel Piusa XII

W wieku 89 lat zmarł w Berlinie niemiecki dramaturg Rolf Hochhuth, jeden z najważniejszych i najbardziej kontrowersyjnych pisarzy tego kraju. Z zawodu księgarz światową sławę zdobył swoją sztuką teatralną „Namiestnik” (Der Stellvertreter), której premiera odbyła się w 1963 roku.

Ta „tragedia chrześcijańska”, jak głosił jej podtytuł, wywołała wielki skandal, a zarazem okazała się światowym sukcesem. Ostro krytykowała postępowanie Stolicy Apostolskiej w czasach niemieckiego nazizmu. 32-letni wówczas jej autor uważał, że papież Pius XII (1939-58) za mało uczynił, by zapobiec zagładzie Żydów w czasie drugiej wojny światowej.

Dramat oburzył przede wszystkim niemieckie środowiska konserwatywne. Do dziś został wystawiony w kilkunastu krajach, również w Polsce, a w 2002 roku „Namiestnika” sfilmował grecko-francuski reżyser Constantin Costa-Gavras.

Hochhuth był ważnym przedstawicielem tzw. teatru dokumentarnego. Ta forma teatru opiera się na rzeczywistych wydarzeniach lub dokumentach historycznych i ma na celu promowanie politycznej i społecznej debaty na dany temat. Dzieło Hochhutha o stosunku Piusa XII do Holocaustu od czasu premiery była najbardziej kontrowersyjną niemiecką sztuką teatralną okresu powojennego.

Ważnym tematami twórczości Hochhutha była przeszłość Niemiec i zbrodnie nazistowskiego reżimu. Podkreślał, że „holokaust nigdy nie może zostać wybaczony ani zapomniany”, a Niemcy „kiedyś jeszcze odpokutują za swą winę”. W 1979 roku Hochhuth opublikował sztukę „Prawnicy” (Juristen), która przyczyniła się do obalenia premiera niemieckiej Badenii-Wirtenbergii Hansa Fillbingera. Autor przedstawił go jako „strasznego prawnika”, który jeszcze w 1945 roku wydawał wyroki na mocy praw nazistowskich, m.in. w styczniu 1945 roku skazał na śmierć marynarza oskarżonego o dezercję i sam zarządził jego egzekucję.

Inną głośna i kontrowersyjną sztuką Hochhutha byli „Żołnierze” (Soldaten), w której sugeruje, że Winston Churchill był bezpośrednio zaangażowany w śmierć generała Władysława Sikorskiego w katastrofie samolotu w Gibraltarze. W sztuce tej obciąża też Churchilla odpowiedzialnością za masowe naloty dywanowe na miasta niemieckie i śmierć tysięcy mieszkańców tych miast. „Żołnierzy” wystawiały m.in. sceny Berlina, Londynu i Toronto.

Opublikowana przez Hochhutha w 1978 roku książki „Miłość w Niemczech (Eine Liebe in Deutschland), została sfilmowana przez Andrzeja Wajdę w 1983 roku.

W swoim dorobku literackim Hochhuth pozostawił około 50 dzieł, oprócz dramatów także zbiory esejów i wierszy.