Zmarł ormiański patriarcha Konstantynopola Mesrop II Mutafian

W wieku 63 lat zmarł 8 marca w południe w Stambule ormiański patriarcha Konstantynopola Mesrop Mutafian. Informacje o jego zgonie podał szpital ormiańskiego Świętego Wszechzbawiciela w Stambule, w którym nieuleczalnie chory hierarcha przebywał od 11 lat.

Przyszły patriarcha urodził się 16 czerwca 1956 w Stambule w rodzinie ormiańskiej jako Minas Wartan Mutafian. W latach 1973-74 kształcił się w szkole amerykańskiej w Stuttgarcie i na Uniwersytecie Memphis w Stanach Zjednoczonych. W 1977 został diakonem, a 13 maja 1979 przyjął w swym mieście rodzinnym święcenia kapłańskie. Uzupełniał następnie studia m.in. na Uniwersytecie Hebrajskim i w Instytucie Amerykańskim w Jerozolimie. Po powrocie do kraju w 1982 pełnił różne urzędy w swym Kościele.

21 września 1986, w wieku 30 lat, w duchowym centrum Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego (OKA) – Eczmiadzynie (Armenia) przyjął sakrę biskupią, po czym pracował w Patriarchacie Ormiańskim Konstantynopola. Odpowiadał tam m.in. za kontakty i stosunki ekumeniczne. W latach 1988-89 kształcił się na Papieskim Uniwersytecie św. Tomasza z Akwinu w Rzymie. W listopadzie 1998 Święty Synod Patriarchatu Konstantynopolskiego OKA wybrał go na nowego, 84. patriarchę. Urząd objął 22 tegoż miesiąca.

Na tym stanowisku kilkakrotnie padał ofiarą zamachów na swoje życie, dokonywanych m.in. przez członków podziemnej tureckiej organizacji terrorystycznej „Ergenekon” (w 2007 jej bojówkarze zamordowali m.in. trzech misjonarzy chrześcijańskich w Malatyi i ormiańskiego dziennikarza Hranta Dinka). Operacje, które musiał przejść po zamachach, gwałtownie osłabiły stan zdrowia patriarchy, zwłaszcza jego umysłu. Od wiosny 2008 cierpiał na szybko postępującą chorobę mózgu, połączoną z zanikiem pamięci i brakiem koncentracji.

Chociaż od tamtego czasu Mesrop w istocie nie mógł kierować Kościołem, władze tureckie przez wiele lat nie zgadzały się na formalne złożenie go z urzędu i wybranie jego następcy. Zresztą również mieszkająca w Turcji mniejszość ormiańska była głęboko podzielona zarówno w sprawie konieczności wyboru nowego patriarchy, jak i co do konkretnych nazwisk kandydatów na ten urząd. W tym czasie jego obowiązki przejął, przynajmniej częściowo, bp Aram Ateszian, który od 2010 miał tytuł „współpatriarchy”. 15 sierpnia 2016 zastąpił go abp Garegin (Karekin) Bekdżian, wybrany na tymczasowego zwierzchnika Patriarchatu.

Ale dopiero na posiedzeniu Duchowego Zgromadzenia Patriarchatu 26 października 2016 udało się uzgodnić stanowiska zwaśnionych stron i zgodzono się, że wybór nowego patriarchy jest niezbędny, aby wspólnota ormiańska mogła normalnie działać. Postanowiono więc natychmiast wystąpić do władz tureckich o uzyskanie zgody na przeprowadzenie wyborów.

Rząd w Ankarze nadal jednak odmawiał wydania takiego zezwolenia, powołując się na przepisy jeszcze z czasów imperium osmańskiego, które przewidywały wybór nowego patriarchy jedynie w przypadku śmierci jego poprzednika. Zgodnie z ustawodawstwem tureckim ormiański patriarcha Konstantynopola jest głową nie tylko wspólnoty religijnej, ale także wszystkich Ormian mieszkających w Turcji jako mniejszości narodowej (podobnie jak prawosławny patriarcha Konstantynopola w stosunku do żyjących tam Greków). Musi być obywatelem Turcji. Swego zwierzchnika wybiera sama społeczność ormiańska, po czym decyzję tę zatwierdzają katolikos w Eczmiadzynie (Armenia) i Urząd ds. Religii Turcji.

Ormiański Patriarchat Konstantynopola jest jedną z dwóch jednostek terytorialnych OKA tej rangi na świecie – drugim (a historycznie pierwszym) jest Patriarchat Ormiański Jerozolimy. W odróżnieniu od większości Kościołów prawosławnych, w których patriarcha jest najwyższym tytułem i godnością, w Kościele Ormiańskim obaj patriarchowie ustępują rangą katolikosom, których również jest dwóch: w Eczmiadzynie w Armenii i w Cylicji (w rzeczywistości w Antelias pod Bejrutem w Libanie). Pierwszym i najwyższym hierarchą z dodatkowym tytułem patriarchy wszystkich Ormian jest katolikos w Eczmiadzynie i to jemu podlegają obaj patriarchowie.

Warto jeszcze przypomnieć, że ciężko chorego już Mesropa odwiedzili podczas swych pobytów w Turcji papieże: Benedykt XVI – w listopadzie 2006 i Franciszek – 29 listopada 2014.